Ihe osise Yoruba

nka ndị Yoruba
Yoruba art
art by ethnic group, art movement
Akụkụ nkeYoruba culture Dezie
Oge/afọ mmalite13. century Dezie
ụdị ọrụ yaart of sculpture, textile art, architecture Dezie
agbụrụNdi Yoruba Dezie
Nwere ọrụ na mkpokọtaArt Institute of Chicago Dezie

Ndị Yoruba nke West Africa ( Benin, Nigeria na Togo ) bụ ndị na-ahụ maka ọdịnala nka dị iche na Africa, ọdịnala na-anọgide na-adị mkpa ma na-emetụta taa. [1]   Ọtụtụ n'ime nkà ndị Yoruba, gụnyere mkpara, uwe ụlọikpe, na ihe mkpuchi maka okpueze, jikọtara ya na ụlọikpe ndị eze. Ụlọ ikpe ahụ nyekwaara ọtụtụ ihe owuwu ụlọ dị ka ogidi veranda, ọnụ ụzọ ámá, na ọnụ ụzọ ndị e ji ihe osise chọọ mma. Nkà ndị Yoruba ndị ọzọ metụtara ụlọ arụsị na omenala mkpuchi. Ndị Yoruba na-efe nnukwu chi dị iche iche, a na-ejikwa ihe osise chọọ ụlọ arụsị ndị a raara nye chi ndị a mma ma na-arụkwa ọtụtụ ihe oyiyi ebe ịchụàjà na ihe ndị ọzọ e ji eme ememe. Omenala nkpuchi na-adịgasị iche na mpaghara, a na-ejikwa ụdị nkpuchi dị iche iche na mmemme na mmemme dị iche iche. [2]

Ihe mkpuchi maka Eze Obalufon II ; c. 1300 OA ; ọla kọpa; elu: 29.2 cm; chọpụtara na Ife ; Ife Museum of Antiquities ( Ife, Nigeria)

Akụkọ ihe mere eme

dezie

N'ihe dị ka afọ 1300 OA, ndị na - ese ihe na Ife mepụtara ọdịnala a nụchara anụcha na nke okike na terracotta, nkume na ọla kọpa - ọla kọpa, ọla, na ọla - ọtụtụ n'ime ha yiri ka e kere n'okpuru nkwado nke Eze Obalufon II, nwoke ahụ. bụ onye a na-amata taa dị ka chi ndị Yoruba na-ahụ maka ịkwa ọla, ịkwa akwa na akwa akwa. [3] N'ime narị afọ itoolu gara aga, ọtụtụ alaeze ndị Yoruba ebilitela. Otu onye n’ime ha bụ Ife; Oyo sokwa na ndị mbụ, na ala eze Owa dị na ndịda ọdịda anyanwụ nwere mmekọrịta chiri anya na Oyo. Benin malitere inwe mmetụta dị mma na omenala n'Ife ihe dị ka narị afọ nke iri na anọ ma ọ bụ tupu mgbe ahụ. Ndị na-ese Owa wetara ọmarịcha ihe osise ọdụ́ n'ụlọ ikpe Benin, ndị ọchịchị Owa gbanwekwara ma gbanwee ọtụtụ ụlọ ọrụ Benin na akara ndị isi.

Nkà na ndụ na omenala ndị Yoruba

dezie

Omenala nka na nka n'etiti ndị Yoruba gbanyere mkpọrọgwụ n'ụlọ akwụkwọ Ifá, na-egosi Orishas Ogun, Obatala, Oshun na Obalufon dị ka isi n'akụkọ ifo okike gụnyere nka (ya bụ nka nke mmadụ). >[ a chọrọ nkọwa ]

Ka e wee ghọta nke ọma isi ihe art (onà) dị n’echiche ndị Yoruba, mmadụ ga-amarịrị maka ihe gbasara mbara igwe ha, bụ́ nke sitere na mmalite ịdị adị (ìwà) ruo n’otu chi Kasị Elu nke a na-akpọ Olódùmarè, bụ́ generator nke ase, ike na-enye ike na-akwado. na-agbanwe eluigwe na ala. Ndị Yoruba, nka malitere mgbe Olódùmarè nyere onye na-ese ihe bụ chi Obatala iwu ka ọ kpụzie ihe oyiyi mmadụ mbụ site na ụrọ. Taa, ọ bụ omenala ndị Yoruba na-arịọ ndị inyom dị ime ihe ọma na ekele: Ka Obatala ejiji nye anyị ezigbo ọrụ nka . [4]

Echiche ase na-emetụta ole n'ime nka ndị yoruba mejupụtara. N'ihe osise a na-ahụ anya, e nwere ike kewaa imewe ma ọ bụ n'usoro - "nchịkọta na-akwụsị akwụsị nke nkeji nke ihe niile dị iche ma na-ekekọrịta nha anya na nkeji ndị ọzọ." [5] A pụrụ ịhụ ihe ndị dị otú ahụ na trays Ifa na ọkwá, ogidi veranda, ọnụ ụzọ a kpụrụ akpụ, na ihe mkpuchi ndị nna ochie.

Mkpa Orí dị na nka na omenala ndị Yoruba

dezie
 
Ọnụ ụzọ osisi (Ilekun) nwere ihe ndị a pịrị apị
 
Ndị ọrụ ígwè na osisi (Opa Orisha Oko); narị afọ nke 19; Ụlọ ihe ngosi nka nke Brooklyn

Orí-Inú, ma ọ bụ isi ime mmụọ, dị ezigbo mkpa nye ndị Yoruba. Orí-Inú onye dị mkpa n’ihe gbasara ịdị adị n’ụwa. Ihe kacha mkpa na-aga na Orí maka ezinụlọ ọ bụla. Ya mere, a na-ewu ụlọ arụsị n'ụlọ. A na-ahụ anya Orí site na ihe atụ dị n'ime ịchụ àjà ma ọ bụ ememe, ma ọ bụ nke a na-ahụkarị n'ụlọ, ga-abụ ọnụ ọgụgụ isi terracotta. Orí na-enwekarị ike ikpebi ihe ga-esi ná ndụ onye ọ bụla pụta. Tupu etinye ya n'ụwa, onye ọ bụla ga-ahọrọ Orí nke ya. Ajala nwere ike na-emepụta Orí ọjọọ mgbe ụfọdụ, nke a nwere ike imetụta ndụ ndị ahụ. Àjà na emume na-eme kwa ka afọ ju Orí-Isese, bụ́ onye na-achị Orí nile. Ọrụ ndị bụ isi maka ịchụ-aja bụ ịchụpụ ihe ọjọọ na iweta ihe ọma na obi ụtọ. [6]

Amaghi ama na odee na nka Afrika

dezie

Okwu nke amaghị aha na onye odee enyela nsogbu n'ubi akụkọ ihe mere eme nka n'Africa, ọkachasị dịka ọ metụtara ndọrọndọrọ ọchịchị n'etiti Africa na West. [7] Ozi dị otú ahụ bụ, ma ọ dịkarịa ala na mbụ, a na-achọsi ike n'ọhịa ma were ya na ọ dịghị mkpa na ọbụna na-adịghị amasị ọtụtụ ndị nchịkọta. [2] Susan Mullin Vogel achọpụtala ihe mgbagwoju anya ọzọ. "[M] n'ime obodo ha," ka ọ na-ede, "A maara ndị na-ese ihe n'Africa na ọbụna ndị a ma ama, ma aha ha anaghị echekwa aha ha n'ihe metụtara ọrụ ụfọdụ ... Ọtụtụ mgbe, onye na-ese ihe n'Africa na-aghọ ihe na-adịghị mkpa na ndụ ihe nka mgbe ọrụ ya zuru ... Omenala na-echekwa ozi ha ji kpọrọ ihe. " [8]

Nkà ọla

dezie

Ndị na-eji oji ndị Yoruba na-emepụta ihe ọkpụkpụ site na ígwè, site na ịkụ aka, ịgbado ọkụ, na nkedo. A na-asọpụrụ Ogun dị ka chi ígwè.

Ndị na-arụ ígwè na-emepụtakwa ihe ọkpụkpụ ọla site na nkedo na-efunahụ . A na-ahụ brass dị ka ihe na-adịghị emebi emebi site n'aka ndị Ogboni .

Ivory na osisi

dezie

Terracotta

dezie

Yoruba Masquerade

dezie

Ọchịchọ dị n'ọtụtụ ihe omimi nke Africa iji mata anụ ahụ dị ka ụgbọ nke na-etinye mkpụrụ obi n'ụwa akwadola iji ihe atụ nke masquerade mee ihe maka ebumnuche yiri ya. Egúngún, Gelede, na Epa so na ọtụtụ ụdị Masquerade ndị Yoruba na-eme. [ a chọrọ nkọwa ]

Okpueze ndị Yoruba

dezie

Okpueze nke ejiri akwa bead ( ade ) nwere akwa mkpuchi, nke kachasị mma nke Oba, na-egosipụta ọchịchọ nke mmepeanya na ọkwa kachasị elu. Na ya seminal isiokwu na isiokwu, Robert F. Thompson dere, sị, "The okpueze incarnates intuition nke eze nna nna, mkpughe nke oké omume nghọta na onye nke eze, na ewute nke aesthetic ahụmahụ." [9]

Alarinjo

dezie
 
Olufeko n'ime Eredo nke Sungbo na-ejide ihe nketa <i id="mwAdk">nke Philosophers Legacy</i> na 2017

E nwekwara ụdị ihe nkiri ọdịnala a ma ama dị ka Alarinjo nke gbanyere mkpọrọgwụ n'oge ochie nke nyekwaara ụlọ ọrụ ihe nkiri Naijiria nke oge a ọtụtụ ihe. 

Esiẹ Museum

dezie

Ụlọ ihe ngosi nka dị na Esiẹ, Irepodun ( Kwara steeti), bụ nke mbụ e hiwere na Nigeria mgbe ọ mepere na 1945. Ụlọ ihe ngosi nka nwere mgbe ihe karịrị otu puku ihe oyiyi ma ọ bụ ihe oyiyi na-anọchi anya mmadụ. A na-ekwu na ọ nwere ihe oyiyi ncha ncha kacha ukwuu n'ụwa. [10] Akwukwara na ọrụ nka ya yiri nke omenala Nok . N'oge a, ụlọ ngosi ihe mgbe ochie Esie bụ ebe a na-eme mmemme okpukpe ma na-eme mmemme n'ọnwa Eprel kwa afọ. 

Edensibia

dezie
  1. Drewal (1989). in Wardwell: Yoruba : nine centuries of African art and thought. New York: Center for African Art in Association with H.N. Abrams. ISBN 0-8109-1794-7. 
  2. 2.0 2.1 Adande (2009). African art a century at the Brooklyn Museum. Brooklyn, NY: Brooklyn Museum [u.a.]. ISBN 978-0-87273-163-9.  Kpọpụta njehie: Invalid <ref> tag; name "Brooklyn Museum" defined multiple times with different content
  3. Blier (2015). Art and Risk in Ancient Yoruba: Ife History, Politics, and Identity c. 1300. Cambridge University Press. ISBN 978-1107021662. 
  4. Clarke (2007). Embodying the sacred in Yoruba art : featuring the Bernard and Patricia Wagner Collection. Atlanta, Ga.: High Museum of Art. ISBN 978-1-932543-20-9. 
  5. Drewal (1987). "Composing Time and Space in Yoruba Art". Word and Image: A Journal of Verbal/Visual Enquiry 3 (3): 225–251. DOI:10.1080/02666286.1987.10435383. 
  6. Abiodun (2014). Yoruba Art and Language: Seeking the Art in African Art. New York, NY: Cambridge University Press. 
  7. Picton (1994). in Rowland Abiọdun: The Yoruba artist : new theoretical perspectives on African arts ; [based on a 1992 symposium held at the Museum Rietberg Zürich]. Washington [u.a.]: Smithsonian Institution Press. ISBN 1560983396. 
  8. Vogel (Spring 1999). "Known Artists by Anonymous Works". African Arts 32 (1): 40, 42, 50. DOI:10.2307/3337537. 
  9. Thompson (1972). in Douglas Fraser: African art & leadership. Madison: University of Wisconsin Press, 227–260. ISBN 0299058204. 
  10. Esie Museum. All Africa. Retrieved on 1 February 2013.

Njikọ mpụga

dezie