Abi, Cross River

Abi bụ ọchịchị ime obodo dị na Krọs Riva Steeti, Naijiria . O nwere ọtụtụ obodo Igbo na Bahumono ma bụrụkwa ebe a na-eme mmemme omenala kwa afọ.

Ọdịdị ala

Abi dị n' obodo Cross Riva dịkwa n' oke gara ọdịda anyanwụ si Ebonyi steeti,nke gara ndịda anyanwụ si ọchịchị ime Obodo Biase na nke gara ọwụwa anyanwụ si ọchịchị ime Obodo Yakurr.

Nkebi

Obodo nta nke Abi gụnyere:

• Ebijakara
• Ediba
• Usumutong

Akụkọ na ndabere

Ọtụtụ ndị mmadụ si Abi sitere na agbụrụ nke Bahumono maọbu Agbo obere otu nke Igbo.

Bahumono

Otu n'ime ebo kacha ukwuu n'ime ọchịchị obodo Abi bụ Bahumono, nke gụnyere obodo asatọ: Anong, Ediba, Usumutong, Abeugo, Afafanyi, Igonigoni, Ebom, nakwa Ebijakara(Ebriba).

E nwere ndịiche asụsụ n'etiti ndị Bahumono na isi asụsu nke Kohumono .

A maara ha niile n'akụkọ ihe mere eme ka ha si n'otu ebe dị n'ime ugwu Ruhura (ekpon a ruhura) nke a na-akpọ Hotumusa (obodo ochie) nke dị na mpaghara dị n'etiti Ediba na Usumutong, obodo Ebijakara nke ugbu a. Ndị Ediba nọ na Hotumusa nwere ndị dinta hụrụ akụkụ osimiri ebe Ediba dị ugbu a. Ndị na-achụ nta ahụ kọọrọ ndị ya akụkọ ahụ na Ogbudene duru ndị mmadụ nọchibidoro ndị bi n’ime osimiri wee kpụga ha n’osimiri ahụ. Anọ n'ime ezinụlọ ise n'ime ndị Ediba (Henugwehuma, Henusokwe, Enihom na Henuowom) pụtara ngwa ngwa wee weghara mpaghara osimiri ahụ. Ezinụlọ Ezono (nke sitere na Bazorang, Batonene na Fonahini), ezinụlọ ikpeazụ, kpebiri ịnọrọ na Hotumusa, ebe ha na-abụbu ndị isi ala na ndị isi ezinụlọ n'etiti ise ndị ọzọ. Obere ezinụlọ a enweela ihe nketa nke ya, mmemme, chi na mmemme ji ọhụrụ ruo taa.

Agbo

Ekwuru na nwoke Itigidi nke mbu si n'osisi puta na nzuzo nye onye Itigidi ha mara dika (Ekomoti). Ọ bụ nnukwu osisi na-amị mkpụrụ na-acha odo odo ma e rie ya na-atọ ụtọ. A na-ekwu na e si n'osisi ahụ kpụpụta nwoke Itigidi, a na-ekwu na osisi ahụ na-emepụta ihe dị ka ụrọ n'ime ya bụ ogbugbo nke na-eme ka oge na-etolite ma ghọọ mmadụ. Madu a nọduru, ewe nye ya ara n'akuku osisi ahu rue mb͕e o tolitere, we zùa onwe-ya. Ọ hapụrụ osisi ahụ wee malite ịgagharị n'ọhịa na-achọ nri. Ọ na-eri mkpụrụ osisi ọhịa, tomato ihe ọ bụla o chere na ọ ga-eri. Otu ụbọchị mgbe ọ na-emegharị n'oké ọhịa, ọ hụrụ onwe ya n'akụkụ osisi o si pụta, mana oge a, ọ hụrụ ihe ọzọ e kere eke dị ka ya nwere ntakịrị ọdịiche na njirimara ahụ. Ọ kpọọrọ ya pụọ wee chịkọta mkpụrụ osisi na irigbu ọhịa. Ha malitere ịmụ nwa wee hiwe obere obodo nke ha kpọrọ Lebama (Ekpolodol) nke a na-akpọ ugwu ugwu. etu ahụ ka ndị mepere emepe na obodo Itigidi siri bịa. Osisi ahụ ka dị nsọ n'ala Itigidi. A naghị eji osisi a eme mmanụ ọkụ n’Itigidi, a na-eji osisi nwụrụ anwụ nke osisi ahụ na-akpụ ogige n’ubi onye Itigidi na gburugburu ya. Ekwenyere na nwa agbọghọ ọ bụla gbara osisi ahụ ọkụ agaghị amụ nwa, ya mere ọ bụ naanị ụmụ nwanyị mere agadi karịrị afọ oyi nwere ike ịgba osisi ahụ ọkụ ma ọ bụ jiri ya mee mmanụ ọkụ.

Asụsụ

Enwere asụsụ dị iche iche a na-asụ na ọchịchị ime obodo Abi, asụsụ Kohumono na Agbo bụ asụsụ kacha ewu ewu na mpaghara ahụ.

Village	Languages
Adadama	Kohumono
Afafanyi	Kohumono
Agarabe	Humono, Igbo
Akpoha	Igbo, Kohumono, Agbo
Anona	Gbo
Annong	Kohumono
Bazohure	Humono
Ebijakara	Kohumono
Eboronyi	Agbo, Ikwo-Igbo, Igbo
Ebom	Kohumono
Egbizum	Kohumono
Ediba	Kohumono, Lokaa
Eno-Evong	Agbo, Ikwo-Igbo, Humono
Epenti	Kohumono, Agbo
Enwetiti	Kohumono
Igbo Ekureku	Agbo
Igbo Imabana	Agbo, Igbo
Igonigoni	Hohumono
Itigidi	Ikwo-Igbo, Agbo, Waawa
Leboikom	Agbo, Abanyom
Lekpankom	Agbo
Mkpanghi	Agbo
Ntankpo	Ikwo-Igbo, Agbo
Ofrekpe	Kohumono
Usumutong	Kohumono, Agwagune
Yenon	Kohumono

Ndị mmadụ

• Samuel Eson Johnson Ecoma - Onye bụbu onye ọka ikpe steeti Cross River.
• Liyel Imoke - Onye bụbu Gọvanọ steeti.
• John Gaul Lebo - Ọkà okwu State House of Assembly
• Shan George - onye na-eme ihe nkiri Nollywood.
• Betta Edu - Kọmishọna na-ahụ maka ahụike Cross River steeti