Mahadum Gobarau
Mahadum Gobarau (var. Gobirau, Goborau) bụ minaret dị mita iri na ise (50 ) nke dị n'etiti obodo Katsina, n'ebe ugwu Naịjiria E wuru ya n'etiti narị afọ nke iri na ise. ọ na-eje ozi dị ka ụlọ alakụba yana Mahadum. Ụfọdụ n'ime ndị gụsịrị akwụkwọ na ya ghọrọ ndị ọkà mmụta, ndị ọkà mmụta sayensị na ndị ọkà mmụta okpukpe a ma ama n'ụwa niile. Ndị ọkà mmụta dị otú ahụ gụnyere onye Mgbako na mwepụ nke narị afọ nke iri na asaa, Muhammad Ibn Muhammad Al-Fulani Al-Kishwani, onye edemede, Wali Danmasani, yana Muhammad Al-Sabbagh (Wali Danmarina) [1] . Ihe owuwu nke mahadum ahụ yiri nke mahadum nke anọ kachasị ochie n'ụwa, Sankore Madrasah na Timbuktu. Na mberede ma Sankore na Gobarau na-eje ozi dị ka ụlọ alakụba na ebe mmụta.[1] Ọ ghọrọ ebe dị mkpa maka mmụta, na-adọta ndị ọkà mmụta na ụmụ akwụkwọ si n'ebe dị anya, ma mesịa bụrụ ụdị mahadum.[1]
Dị ka ihe atụ mbụ nke ụlọ ndị Alakụba n'obodo a maara dị ka ebe nkà mmụta okpukpe, ụlọ elu ahụ aghọwo ihe nnọchianya nke obodo ahụ.
Gobarau minaret (n'asụsụ Hausa, Hasumiyya) bụ ụlọ dị mita iri na ise nke dị n'etiti obodo Katsina, isi obodo Katsina.Minaret bụ akụkụ nke ụlọ alakụba nke e wuru na narị afọ nke iri na ise n'oge ọchịchị Sarkin (Eze) Katsina, Muhammadu Korau ( sitere na Puku niri atọ na iri anọ na asatọ..werue afọ Puku niri atọ na ịri iteghete na asatọ AD) onye bụ onye ọchịchị Alakụba mbụ nke alaeze oge ochie nke Katsina.[2] A na-ekwu na mmalite ụlọ alakụba ahụ sitere na mbọ nke onye ọkà mmụta Alakụba nwere mmetụta Sheikh Muhammad Abdulkarim Almaghili. Almaghili, onye amụrụ na Tlemcen na Algeria nke oge a, kụziri ihe nwa oge na Katsina mgbe ọ gara obodo ahụ na ngwụcha narị afọ nke iri na ise n'oge ọchịchị Muhammadu Korau. E wuru ụlọ alakụba Gobarau ka ọ bụrụ ebe ọrụ ime mmụọ na ọgụgụ isi. O sitere n'ike mmụọ nsọ nke ụlọ alakụba ndị dị n'obodo Timbuktu n'oge ahụ.[3]
E mechara jiri ụlọ alakụba ahụ mee ihe dị ka ụlọ akwụkwọ. Ka ọ na-erule mmalite narị afọ nke iri na isii, Katsina aghọwo ebe azụmahịa na agụmakwụkwọ dị mkpa na Obodo ndị Hausa, ụlọ alakụba Gobarau aghọwokwa ụlọ ọrụ a ma ama nke agụmakwụkwọ Alakụba dị elu. Gobarau nọgidere na-abụ ụlọ alakụba etiti nke Katsina ruo mmalite nke narị afọ nke iri na iteghete AD mgbe Sarkin Katsina Ummarun Dallaje ( Puku niri asatọ na ise werue afọ Puku niri atọ na ise ) wuru ụlọ alakụla ọhụrụ, nke Muhammadu Dikko (Puku niri iteghete na isii werue Puku niri iteghete na iri anọ na ano) mechara kwatuo, onye wuru Masallacin Dutsi a ma ama (Masallacin Juma'a na Kofar Soro), nke a ka na-eji ya ruo taa.
Sarkin Katsina Muhammadu Kabir Usman (Puku niri iteghete na iri asatọ na otú werue Puku abụọ na asatọ ) rụzigharịrị ụlọ alakụba ahụ na ụlọ elu ya.
Akụkọ ifo a ma ama banyere mmalite Gobarau na-ekwu na mgbe Muhammadu Korau gburu Jibda-Yaki Sanau, eze ikpeazụ na-ekpere arụsị nke Katsina, ọ chọrọ iwu ụlọ alakụba. Mgbe ahọpụtara ebe ahụ, nsogbu nke ntụziaka nke Qiblah ebe ụlọ alakụba ga-eche ihu bilitere. Muhammadu Korau gakwuuru ndị ọkà mmụta Alakụba nke oge ahụ, ha niile kwetara na otu ntụziaka, ma e wezụga otu Mallam Jodoma, nwoke Fulani bụ onye ọ na-amaghị. Arụmụka malitere, ndị ọkà mmụta ndị ọzọ kparịrị Jodoma na ọ bụ onye ọ na-amaghị nke chọrọ iweta ọgba aghara. N'iwe, Mallam Jodoma tụgharịrị mkpara ya n'akụkụ ọzọ, Ka'abah pụtara n'ụzọ doro anya. A na-ejikwa ụlọ elu ahụ hụ ndị agha na-awakpo.
Ọ tụrụ Muhammadu Korau n'anya, ma mee Mallam Jodoma Onye isi Imam ya, nke na-ewute ndị ọkà mmụta ndị ọzọ, bụ ndị ji ekworo mee ka Muhammadu Koraa kwere na Jodoma, na-aghọwanye onye a ma ama, chọrọ ocheeze ya. A chụpụrụ Jodoma na Katsina, ọ wee biri na Guga, obodo dị na gọọmentị Bakori nke oge a na steeti Katsina, ebe ọ nwụrụ.
Muhammad Ibn Muhammad Al-Fulani Al-Kishwani, onye mgbakọ na mwepụ, onye na-agụ kpakpando, onye na'ihe omimi
Wali Danmarina
Taa Gobarau bụ ebe na-adọta ndị njem nleta, tinyere olulu mmiri Kusugu na Daura.
- ↑ 1.0 1.1 The gobarau mosque and its role as a center of Islamic learning in Katsina. search.emarefa.net. Retrieved on 2023-06-17.
- ↑ About Us | Ministry Of Education Katsina. moekatsina.com. Archived from the original on 2023-06-17. Retrieved on 2023-06-17.
- ↑ Shema. "ARCHITECTURAL HERITAGE AND CONSERVATION SITE, KATSINA GOBARAU MINARET".
- "Gobarau Minaret" Encyclopædia Britannica, 2008 Encyclopædia Britannica Online. 24 Septemba 2008.
- Gobarau Minaret, ndụ gara aga nke Katsina, OSA AMADI, Business Day Nigeria, 12 Septemba 2008.
- Njem gaa Yar"Adua's Village [nkwekọrịta nwụrụ anwụ na-adịgide adịgide], MAURICE ARCHIBONG, Daily Sun, Nigeria, August 7, 2008.
- http://www.katsinaemirate.org E nwetara ya na 8 Apr. 2011.
- https://web.archive.org/web/20111114170909/http://www.katsinaemirate.org/earlykt.htm E nwetara ya na 8 Apr. 2011.