Omupo

Omupo ma ọ bụ Omu-ipo bụ obodo Igbo dị na mina - Yoruba oge ochie dị na ndị na-eme egwuregwu Kwara Steeti .  Ọ bụ otu n'ime obodo ama ama na mpaghara Ifelodun nke steeti ahụ.  Ọ bụ isi ụlọ ọrụ obodo iri atọ na anọ dị na Omupo District, isi ụlọ ọrụ Omupo/Idofian Area Council nke ọchịchị ime obodo gọọmenti Ifelodun.  Emebere mpaghara Omupo n'afọ 1979 maka onye onye anya ụlọ ụlọ omebe iwu Kwara Steeti.

Ebe

Omupo dị otu puku, narị abụọ na iri abụo na elu ft narị atọ na iri asaa m,.[1]  Ọ dị kilomita otu narị na iri iteghete na otu (kilomita 308) ndịda ọdịda anyanwụ Abuja, kilomita 24 (38 km) ndịda ọwụwa anyanwụ Ilorin, kilomita atọ (4.8 km) n'ebe ugwu ọdịda anyanwụ Ajasse Ipo, 10 kilomita (15.9 km) n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ Offa, 138 kilomita (222 km) n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ.  nke Ibadan na kilomita 217 (kilomita 350) n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ nke Lagos.

Akụkọ ihe mere eme

Dị ka ọdịnala si dị, ndị mbụ biri n’obodo ahụ si n’Ile-Ife, bụ́ isi obodo ndị Yoruba kwaga. The founder was Ikuojenrola Adebari Alomole, the surviving son of Awogbola Olomu Aperan, an Ifá priest and renowned herbalist with metaphysical powers.

Olomu Aperan, onye nna, bụ onye isi nke ezinụlọ Obadio, otu n'ime ndị eze asatọ kwụụrụ onwe ha zutere n'Ile-Ife site n'aka Oduduwa - nna ochie nke ndị Yoruba. Ezinụlọ Olomu Aperan gbasaara nnukwu ogige abụọ - Akeran na Ogbonji nke Ilare Quarters na Ile-Ife. N'ime ogige ndị a, a na-akpọ ụmụ nwoke nke ezinụlọ Osomu ebe nwanyị a na-akpọ Molomu. Ka oge na-aga, aha ya ghọrọ Olomu, ebe Aperan sitere na aha ogige ya - Akeran.

Olomu Aperan hapụrụ ụlọ na mmalite narị afọ nke 15 iji mee mkpesa na ọ jụrụ ịrịgoro ocheeze nke Obadio n'ihi na ọ tụfuru ọtụtụ ndị ezinaụlọ ya n'ọrịa. Mgbalị e mere iji mee ka ọ nọrọ n’ụlọ n’ihi ime agadi bịara pụta ìhè, ma e chetaara ya ihe ga-esi na ya pụta n’enupụrụ isi n’ememe olili ozu ya ma ọ bụrụ na ọ nwụọ mgbe ọ na-eme njem. Ihe ọ pụtara bụ na ụmụ ya ga-aga n'ihu na-akwụ ụgwọ mmemme ọdịnala ruo ọgbọ dị iche iche, ebe ọ bụla ha nwere ike idozi. Ya na ndị na-akwado ya pụọ, mgbe ọtụtụ afọ gachara n'ime ọzara, zutere Fagbamila Ajagun-nla, bụ Orangun mbụ nke Ila (nke sitere n'agbụrụ Oduduwa na onye isi ala Igbomina) n'Igbo Ajagun-Nla wee biri na ya.

N'oge agha Bariba, Olomu Aperan, Onikoyi, Olugbon na Aresa bụ ndị Ajagun-nla dugara ndị agha Oranmiyan ike ka ha buso ndị Ibariba agha. O sonyekwara na ọtụtụ njem agha dị ka onye Orangun na-ebu Ada Ogbo (a cutlass with mystical powers that shows directions). N’ihi nke a, Olomu Aperan ghọrọ ewu ewu n’aha dị ka Ologbo ma ọ bụ Ologbo-lomono (onye na-ebu nwanyị mara ụzọ). Ebe a ka esitere aha Igbomina.

Mbugharị

Mgbe agha Bariba gasịrị, Ajagun-nla gara obodo ọhụrụ a na-akpọ Ila-Yara, ma Olomu Aperan nọgidere na Oranmiyan n'Oyo Ile. Mgbe obere oge gachara, Olomu Aperan gakwuuru onye omere Ifa, onye isi nchụaja ya bụ Famuwagun, wee gosi site n’ịgba afa na Oyo-Ile ga-agbaji. Ifa dọrọ aka ná ntị na ọ ga-aga n'ihu n'ogbe ọhụrụ. Ebe ọ bụla ọ hụrụ osisi a na-akpọ oro agogo</link> (botanical mgbịrịgba cactus), ga-adị mma, ma ọ ga-edozi ebe ahụ. Mgbe Olomu Aperan na-apụ na Oyo, ọ natara ngozi nke Alafin na-achị achị bụ onye nyere ya onyinye masquerades akpọrọ Jenju na Owolewa. Jenju bụ onye ogbi na onye ogbi si Oyo yi.

Hence, Olomu Aperan rịọrọ ka Ogbo cutlass from Orangun to pilot his way to his now settlement Omupo where oro agogo</link> hụrụ. A hapụrụ ụfọdụ ezinaụlọ ya n'Oyo ruo ugbu a, ebe a kwagara ebe ọzọ na ala Yoruba. Mgbe Olomu na-apụ n'Ile-Ife, ọ gbuturu alaka osisi Omo dịka ihe ncheta ma were ya dị ka osisi ọrụ. O bufere osisi ọrụ n’aka nwa ya nwoke a na-akpọ Kujenrola, bụ naanị nwa ọ dị ndụ, bụ onye kụrụ ya n’Omupo nke mere ka a kpọọ ya Alomoole. Olomu Aperan zutere ụfọdụ ndị mmadụ na Omupo na-enweghị ọchịchị etiti mana otu nwoke a ma ama dịka Ode-Omi</link> (nke pụtara dinta bi n'akụkụ osimiri) pụtara dị ka isi. Otú ọ dị, n'ihi ike dị omimi, nkà agha tinyere nzụlite eze ya, ha nakweere nduzi na ikike nke Olomu Aperan. Osimiri Osin na-eje ozi dị ka isi iyi mmiri.

Olomu Aperan ezinụlọ

Ezinụlọ Olomu Aperan buru ibu ma gbasaa na ala Yoruba niile. Enwere ogige Olomu na mpaghara Oluwole na Lagos Island nke Lagos State. Site na Omu-Ijebu, ruo Omu-badore na Isomu ma na Ogun State ruo Omu-Oke na Omu-Isale na steeti Ekiti ugbu a. Obodo Omu nile a nwere otu aha Oriki Idile na ọtụtụ omenala ndị ọzọ jikọrọ ọnụ. Enwere ezinaụlọ Olomu na Ila-Orangun na Ikirun na steeti Osun dị ugbu a.

The Cognomen of Olomu

Omo olomu aperan
Omo oloro agogo
Omo asingba l'ona t'omu
Omo b'ewure ba sonu l'omu
E ma mo mu lo mi
Tani n ba baba won s'egbe gberangberan
Bi aguntan ba sonu l'omu
E ma mo mu lo mi
Tani n ba baba won s'egbe gberangberan
Adie opopo ti o ba sonu lomu Aperan
N'ile omo Awobimpe
E ma mo mu lo wa
Awa k'i i ba baba won s'egbe gbeyegbeye
Amo bi wondia rogbodo ba sonu l'omu
Ema ran elese wa p'emi
Elesin ni ki eran wa si mi
Nitori pe awa ni omo a r'opon nla j'omitoro esin
Samu samu ki i koro l'omu
Ewu iyan ti d'Omu o d'otun
Asese gun iyan d'Omu o d'otubante awa lomo bao ri igun ao gbudo sepo bao ri akala ao gbudo soro rara
Omu aperan aperin apefa aperindinlogun

Ndị ọchịchị gara aga na ugbu a

• Awobimpe - Regent (ihe karịrị afọ 50)
• Oba Ladubo - 1728–1788
• Oba Oyewusi Ayinla - 1788–1832
• Oba Makaaye Adungbelogun I - 1832–1858
• Oba Oyelegbin - 1858–1876
• Olomu Ododo - 1876–1887
• Oba Adekanye - 1887–1896
• Oba Muhammad - 1896 (ọnwa asaa)
• Oba Awerijaye I - 1896–1908
• Oba Adeosun - 1908–1912
• Oba Olomu Aderohumu Oyehanbi - 1914–1939
• Oba Olomu Buhari - 1939–1947
• Oba Afolayan - 1948 (ọnwa isii)
• Oba Erubola Ajiboye Ajide - 1948–1960
• Oba Abdullahi Alao (Awerijaye II) - 1960–1974
• Oba Jimoh Olarinoye (Makaaye II) - 1974–2009
• Oba Yakubu Adebayo Buari (Ilufemiloye II) - 12 June 2010 - ugbu a

Isi mmemme ọdịnala

Dị ka obodo ndị Yoruba ọ bụla, nnukwu mmemme n'Omupo gụnyere mmemme Oba Agba ma ọ bụ Baba Agba na Egungun. Enwekwara mmemme ụbọchị omupo na-eme kwa afọ anọ (4) ọ bụla.

Ka ọ nọ na Oyo, Kujenrola nwere nwa nwanyị a na-akpọ Awobimpe (nke a na-akpọ Adesewa ma ọ bụ Sewa) ọ bụ nwanyị mara mma nke ukwuu. Ọ lụrụ onye ọkammụta Alakụba na Oyo nke nyere ya aha Nana Ayisat ka ọ nabatachara Islam. Ọbụna mgbe nna ya hapụrụ Oyo, Awobimpe so na ndị nọrọ n'azụ mana o mechara soro nna ya na Omupo na ọtụtụ ndị Alakụba, gụnyere di ya. Ya mere, ọ bụ ya bụ adaeze butere Islam na Omupo, na ọ rụrụ ọrụ dị ka onye ọchịchị ihe karịrị afọ 50 mgbe nna ya nwụsịrị. N'ihi na o ji okpukpe "mba ọzọ" bịa, o biri n'ebe dị anya site n'obí nke e mesịrị mara dị ka ogige Nana ruo taa.

HRM, Oba Jimoh Aweda Olarinoye (Makaaye II, 1974-2009)

Ọbụlaịja Oba Jimoh Aweda Olarinoye mụrụ n'ezinụlọ eze Baba Alabi Oyewale site n'aka Iya Bigogo Asumowu n'oge ọchịchị Olomu Aderohunmu Oyehanbi (1914–1939). Onye isi ala na-eto eto biri ndụ nwata ya ebe a na Omupo tupu ọ "wepụ" na Lagos na-achọ ebe ịta nri ahịhịa ndụ na 1945. Ọ bụ onye ọchụnta ego na-aga nke ọma na Lagos ruo mgbe gọọmenti Kwara steeti họpụtara ya ka ọ nọchie nwanne ya nwoke bụ Oba Abdullahi Alao Awerijaiye II n'afọ 1974.

Tupu ọ rịgoro n'oche nna ya, Oba Olarinoye bụ onye na-agba mbọ na otu n'ime ndị na-eji ihe na-eme n'Omupo.  Ọ na-arụkọ ọrụ na ndị dị ka Pa Samuel Omoyiola, Sheik Mohammad Awwal (Mukadam), Alh.  Abdul-Kareem Aremu Kolawole (Oluoko), Alh.  Lawal Kanisuru (Eleree), Alh.  Aminu Aweda (Ajinge), Alh.  Jimoh Iyanda (Oloko), Alh.  Jimoh Otuyo (Dasitolohun), Chief Reuben Olaoti (Councilor), Chief Joshua Adebara na Alh.  Karimu Talibi (Ogbele) - ebe nchekwa niile gọziri .  isi nke ogidi ndị dị n'azụ ocheeze ahụ dị ogologo, ndị agha ndị ka dị ndụ.  Oba Olarinoye nwere ihe ngosi aka n'ihe ihe nke nta ka ọ bụrụ mmemme ịgba àmà, sitere na ndị agha agha, iherechi, akụ na ngwaọrụ na-egosi na eze ma na Lagos ma ọ bụ Omupo.  Ọ bụ onye isi oche mbụ nke Egbejoda Omupo Muslim Society, bụ nke hibere na 1967 iji chịkọta na iduzi ihe omume Islam na Omupo.  Ọ bụ Oga oche (nke ọzọ a mara ka Giwa) nke Egbe Amuludun Omupo na na 1957 na Egbe Ore-Metta nke Omupo mere ya onye ndu ndu.  O jere ozi n'otu ikike ahụ nye ọtụtụ ndị otu ụmụ ụmụ Omupo dị na Legọs.

N'afọ 1976, o hibere kọmitii na-arụ ọrụ etiti maka obodo akpọrọ Omupo Descendants' Union, iji nyere ya aka na nhazi, nhazi na mmezu mmemme mmepe n'obodo ahụ. Obi abụọ adịghị ya na oge e bipụtara akụkọ ihe mere eme nke akwụkwọ Omupo, ekwesịrị ka e dee onyinye nke Oba Jimoh Aweda Olarinoye n'akwụkwọ ozi ọla edo dịka Eze hapụrụ obodo ya karịa ka o zutere ya. O bia, o huru we merie.

Dị ka onye ọchịchị sitere n'okike, ọ bụ nna nye ndị ọ na-achị, n'agbanyeghị ndọrọ ndọrọ ọchịchị, nkwenye okpukpe, nkwenye ọha na eze ma ọ bụ agbụrụ agbụrụ. Ọ bụ onye ozi nke usoro ziri ezi, nghọta na izi ezi n'ebughị ụzọ nye akọnuche ya ma ọ bụ mebie ọrụ ya bụ isi n'ọchịchị nke oge ahụ ma ọ bụ ndị agha ma ọ bụ ndị nkịtị. Ọ gbalịsiri ike inweta obi ụtọ kasịnụ maka ọnụ ọgụgụ kasịnụ. Ọchịchị ya dị n'udo ma hụkwara uto na mmepe nwere ekele maka ụfọdụ n'ime ha bụ:

N'ọkwa ọdịnaala na Kwara steeti, Oba Olarinoye bụ eze mbụ Omupo nwetara akara ma nyekwa ya onye ọrụ dị ka Oba nke 3rd Class status na 1975 site n'aka gọọmentị Kwara State nke nyekwaara Olupo nke Ajassepo; Elese nke Igbaja; Olofa nke Offa na Elerin nke Erin-Ile dị ka klaasị abụọ Obas n'otu Gazette mana ndị ọchịchị Col. Ibrahim Taiwo kagburu mmemme ahụ n'oge na-adịghị anya. Agbanyeghị, ọchịchị ndị nkịtị nke Alh. Adamu Attah leghaara okwu esemokwu ahụ n'afọ 1981 wee mee ikpe ziri ezi site n'itinyeghachi Oba Olarinoye ọkwa Oba nke atọ. N'ụzọ dị mwute, Olomu Olarinoye abụghị onye na-erite uru na nyocha nke Gen. Alwali Jauji Kazir Chieftaincy nke 1994, bụ nke hụrụ ụfọdụ n'ime 2nd Class Obas elu ruo ọkwa 1st Class. Ya mere, n'afọ 2002, obodo ahụ dum gara n'ihu n'ọṅụ mgbe Oba Olarinoye kwalitere ka ọ bụrụ ọkwa nke abụọ nke Oba site n'aka ọchịchị ndị nkịtị nke late Real Admiral Mohammed Lawal tinyere Olupako nke Share; Elesie nke Esie; Olora nke Ora; Olusin nke Isanlu-Isin; Olosi nke Osi na Alofa nke Iloffa, ka ekwuru ole na ole.

Oba Olarinoye bụ onye ama ama na Igbomina/Ekiti Traditional Council nọ na Ajassepo.  Ụmụnne ya ndị eze na-agbara ya nke ukwuu maka ozi ya, ebe ọ nọ n'ocheeze tupu ọtụtụ n'ime ha.  A na-ewere ya dị ka ebe nchekwa ihe ndị, akwụkwọ nkà ihe "ije na ikwu okwu" nke Somarị ọdịdị omenala n'Igbomina/Ekitiland.  Àgwà ndị a mere ka echiche ya okwu dị mkpa ọ bụghị nanị na ọ dị mkpa ma nyocha ya, manyere aṅụ tupu Council ahụ eme flu.  Olomu (dị ka ndị ọrụ ibe ya si isi ya nke ọma) bụ onye a ma ama maka ikwu okwu n'ezoghị ọnụ, nkwuwa okwu, ókè na-ekewa aka ɔtɔ.  Ndị ime obodo Ifelodun echeta ya ngwa maka ọrụ nke ọ na-arụ n'okwu ndị na-agbanwe na nke dị oke egwu n'ihi na Oba Jimoh Aweda Olarinoye egwu ka esi akpọ spade aha ọzọ.  A na-ahụ ya n'ụdị ụfọdụ ka "onye isi ike" na "isi" n'ihi na ọ bụ onye Oba na-akwadoghị ime ihe ọ mgbasa ga-ebute odium ego n'ikiri ya dị elu dị ka onye mbụ omenala.  na omenala ndị Omupo.  Ọ na-anọkarị n'ụdị eziokwu na ikpe ziri ezi n'echeghị ehi onye e gbutere.  Dị ka onye dị Paramount na Omupo District, Oba Olarinoye nwere ezigbo ndị na ibe ya na ndị isi omenala na ndị mmadụ na obodo 34 dị na Omupoland.  Ọ aha ndị ya n’anya, ndị ya hụkwara ya n’anya.  Oba Olarinoye sonyeere nna nna ya n'isi ụtụtụ Tọzdee, 30, 2009, mgbe ọ dị apụ iri na anọ.  Ndị a anọ, ụmụ 22, ụmụ ụmụ ụmụ na ụmụ ụmụ ndị lanarịrị ya

Oba Yakubu Adebayo (Buari II) - 2010-to date

Oba Yakubu Adebayo Buari (Ilufemiloye II) akwụkwọ na Omupo na 1 Jenearị 1952 site n'usoro eze nke Olomu Mohmmed Suleiman Buari, Olomu nke iri na abụọ nke Omupo.   Ọ akwụkwọ akwụkwọ praịmarị na nke ibe na Naijiria ma gụchaa akwụkwọ na London School of Accountancy na United Kingdom.   O nwere nzere Master's of Business Administration (MBA) na Mahadum Ilorin .

O nwere kredit ya ihe karịrị afọ 30 na ụlọ akụ na ụlọ ọrụ ego ma nọrọ ihe karịrị afọ 35 n'ọnọdụ nchịkwa ndị isi. Ahụmahụ ọrụ ya sitere na Barclays Bank, Kwara State Schools Board, Guinness Nigeria Plc, Bauchi State Investment and Property Development Company Limited, Trade Bank, B-square Consultants, OA Group, OAK Group n'etiti ndị ọzọ. Na Bauchi State Investments & Properties Development Company Limited, ọ bụ Chief Accountant tupu ọ banye ọrụ nke Trade Bank Plc dị ka Assistant General Manager na isi ụlọ ọrụ ụlọ akụ dị na Ilorin.

Dị ka akara nke iguzosi ike n'ezi ihe na igosi ikike ya, Oba Buari nọchitere anya mmasị nke Trade Bank na Board of Biomedical Company Limited dị ka onye isi nchịkwa na-ahụ maka nchịkwa na ego. Ọ hapụrụ ọrụ nke Trade Bank Plc n'afọ 1993 ka afọ 6 rụchara ọrụ nke ọma wee bụrụ onye nkwado na onye mmekọ na Bayo Buari & Co (Chartered Accountants).

Ọ bụ n'oge dị iche iche osote onye nkuzi na Federal Polytechnic, Bauchi, University of Ilorin, The Chartered Institute of Bankers of Nigeria (CIBN) na Institute of Chartered Accountants of Nigeria (ICAN). Ọ rụkwara ọrụ dị ka External Examiner for Banking & Finance and Accountancy courses na Kwara Polytechnic, Ilorin.

Oba Adebayo Buari bụ otu n'ime ndị ọkachamara n'ime obodo na mba dị iche iche bụ ihe e ji mara ọchụchọ ọ na-achọ ihe ọmụma na nka n'ihe gbasara njikwa mmadụ na ihe, Accountancy na Banking. Ọ bụ onye otu na onye mmekọ nke ọtụtụ Akaụntụ, Banking and Management Institutes, ya bụ. FCA, FCMA, FCIS, FCTI, ACIB, ACIM, AMNIM.

Oba Yakubu Adebayo Buhari na-ewetara ndị isi nke Omupo na ndị ya ọ bụghị naanị akụ na ụba ya sitere na ụlọ ọrụ ụlọ ọrụ, kama ọ bụ mmadụ, iguzosi ike n'ezi ihe na echiche nke nzube ya, bụ nke dị oke mkpa maka ịkwalite ndị ya.

Na nhọpụta nke ndị eze ọdịnala obodo ahụ, Gọvanọ Abubakar 'Bukola Saraki nke Kwara steeti kwadoro ma kwado nhọpụta nke Oba Adebayo Buari dị ka Olomu nke Omupo site na 1 May 2010. Nke a sochiri nke a na-eyi uwe oji ọdịnala, bụ nke mere na Satọde, abalị asatọ nke ọnwa Mee 2010 na emume mara mma.