'''Ijipùtù Ọkpụ''' bụ̀ òbìbiị̀hè ǹkè Òlìleanyanwụ̄ Afụ̀rịkà,. ǹkèỌ nọkwùsàrà ụkwụ [[Ànyị̀m̀ Naị̀lụ̀]], nọdokwa nà ime ebe bụ òbòdò Ijipùtù ụ̀gbụ̀ â. Òbìbiị̀hè Ijipùtù OchieỌkpụ sò Ijipùtù m̀buụ̀zọ̀ị̀ta nà àzụ bị̀a, ya à yịakọtayịkọta nà ogè gbara afọ̀ AO (afọ̀ ochie) 3100 gburù (nà òtù oa sì dịgụrụ afọ̀ nà ndoziogè Ijipùtù nà ǹkịtị̀), m̀gbè ọ̀chịchị yị̀kọ̀tàrà Ijipùtù Elu nà Àlà nà òkpurù ọchịchị Menezụ[[Menēzụ̀]] (onye a dị̀kwanà àa mamàkwa kà Namà). Ị̀ta Ijipùtù gàràmèrè kànwe usòrò òbòdòezèọchịchị dozimaraezè doro è dozido, ǹkèmànà ùkè waradàkwara ha na ọ̀tụtụ èhì ǹkè ha mà kà Èhì Àdịnàètitì, ǹke bụzị: [[ÒbòdòezèỌchịchịezè Nka]] ǹkè [[Èhì Òze Gboo]], [[ÒbòdòezèỌchịchịezè Ètitì]] ǹkè [[Èhì Òze Ètitì]] nà [[ÒbòdòezèỌchịchịezè Ọhụrụ]] ǹkè [[Èhì Òze Ìkpeàzụ]].
Ijipùtù rùrù isi ike ya nà ÒbòdòezèỌchịchịezè Ọhụrụ m̀gbè ọ chị̀chàrà oke ibe àlà [[Nubiyà]] nà òkè ukwu àlà [[Ọ̀wụ̀waanyanwụ̄ Ǹso]] ǹkè ukwu, ya e sozị nà o jì nwanyọ̀ ba èhì ndara ike ya. Nà ọdịdị ya, Ijipùtù dàrà nà òkpurù mbìchi ǹkè ọ̀tụtụ ndị ọbị̀à merịrị ha, bụkwandị bụrụ ndị [[Hikusoòsù]], ndị [[Libiyà]], ndị Nubiyà, ndị Àsịriyà, ndị Pezhìà Àkimīnìdì, nà ndị Màsèdoniyà nà òkpurù [[Àlèzandà Ọ̀kààkâ]]. Ndị [[Gùriìkì ÒbòdòezèỌchịchịezè Tọ̀lèmeè]] rụ̀kọtàràbị̀kọ̀tàrà nà mmecha ọnwụ Àlèzandà Ọ̀kààkâ, dùrùdùo Ijipùtù ruo afọ̀ AO 30 m̀gbè, nà òkpurù [[KùlìyòpatụràKùlìyòpatụ̄rà]], ọ dàrà nà aka ndị [[Àgbàtàike Roòmụ̀]], bụzịe ibeòbòdò Roòmụ̀.
Ǹgàn'ihu òbìbiị̀hè Ijipùtù ọkpụ sìtù ike ya ị gbanwè sòo ọnọ̀dị ìyere Ànyị̀m̀ Naị̀lụ̀ nà ihì ǹnyèmaka ọrụ ugbo. Ìdèjummiri amààma nà ndozima ndere ubì mmiri nà ìyere dị ọmụmụ bubàtàrà ọkụkụ njuka, ǹke mere kà mbà ko è kò.
