Wikipedia

Elizabeth Maria Molteno

onye ama ama mbu na ahu maka ọru na ikike umunwanyi na South Africa (1852-1927)

Elizabeth Maria Molteno (24 Septemba 1852 – 25 Ọgọst 1927), bụ onye mbido South Africa nke Britain maka ikike obodo na ụmụ nwanyị na South Africa.[1]

Oge ọ malitere

dezie

A mụrụ Elizabeth n'ezinụlọ Cape a ma ama sitere na Ịtali. Ọ bụ nwa nwanyị John Molteno nke kasị ochie na nke a hụrụ n'anya, onye isi ala mbụ nke Cape, na ọtụtụ n'ime ụmụnne ya 18 bịara jide ọnọdụ nke azụmahịa na ọchịchị. Ọ nọrọ afọ mbụ ya na gburugburu ebe nchekwa nke ezinụlọ Claremont estate dị na Cape Town, ebe ọ gụrụ akwụkwọ. Nna ya na-eme njem ugboro ugboro n'ihi ndọrọndọrọ ọchịchị ma ọ bụ achụmnta ego, ọ na-ahapụkwa ka ụmụ ya ndị tọrọ ya soro ya gaa njem ndị dị otú ahụ. N'ihi ya, Elizabeth gara njem dị ukwuu mgbe ọ bụ nwata, karịsịa na Ịtali na London, ma tolite iji kesaa mmasị nna ya na ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ihe ndị dị ugbu a..[2]

N'ịbụ onye nwere ọgụgụ isi siri ike, nke nwere àgwà siri ike na ebe nchekwa pụrụ iche, ọ malitere echiche na àgwà ndị na-adịghị mma maka nwa agbọghọ n'oge Victorian. "Betty", dị ka ọ họọrọ ka a kpọọ ya, gbahapụrụ uwe mara mma na ihe onwunwe nke oge ntorobịa ya. Ọ malitere ibi ndụ dị mfe, uwe siri ike na anụ anaghị eri anụ, ma gosipụta mmasị na sayensị na ndọrọ ndọrọ ọchịchị, karịa n'alụmdi na nwunye na ụmụaka. Na nkwenkwe nke onwe ya, o kwuru na ya bụ onye ime mmụọ ma ọ bụghị okpukpe, na ọ nwetara nkwenye siri ike ogologo ndụ ya nile n'ụkpụrụ nke nwoke na nwanyị na ịha nhata. Mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ, ọ họọrọ ịghara ịlụ di ma ọ bụ nwunye, kama ka ọ gụọ akwụkwọ na Newnham College, Cambridge [3] [4]

Onye nkuzi

dezie

N'ịhọrọ otu n'ime ọrụ ole na ole ụmụ nwanyị na narị afọ nke 19, ọ ghọrọ onye nkuzi, wee bụrụ onye isi nke ụlọ akwụkwọ kọleji maka ụmụ nwanyị na Port Elizabeth. N'ebe ahụ, ọ gbanwere usoro agụmakwụkwọ Victorian, nke dabeere n'ụzọ dị ukwuu na mmụta aka ma bụrụ nke a na-ejedebe na ihe ndị a na-ewere dị ka ndị kwesịrị ekwesị maka ụmụ nwanyị. O tinyere usoro nkuzi nke dị elu ma nwee nnwere onwe n'oge ahụ, gụnyere ihe nwere ike ịbụ usoro izizi nke agụmakwụkwọ mmekọahụ maka ụmụ agbọghọ na mba ahụ. O nwere nkwenye siri ike na mkpa agụmakwụkwọ ụmụ nwanyị dị, nke ukwuu nke na ọ jụrụ inweta ụgwọ ọrụ maka ọrụ nchịkwa na agụmakwụkwọ ya.[3]

Mgbalị ndọrọ ndọrọ ọchịchị

dezie
 
Emily Hobhouse, onye Britain na-eme mkpọsa maka ọdịmma na ezigbo enyi Elizabeth Molteno

Ọ na-emegide Agha Anglo-Boer n'ihu ọha mgbe ọ malitere, n'ihi nke a, a manyere ya ịhapụ ọrụ ya. Ndị na-emegide agha na-akpọkarị ndị na-akwado ndị Boer site n'aka ndị na-emegiderịta onwe ha, ma tinye ha n'okpuru nnukwu nrụgide ọha na eze. Ndị ọcha nke Port Elizabeth kwadokwara ndị Britain nke ukwuu ma mgbe Miss Molteno jụrụ ịkwụsị ngagharị iwe ya, a manyere ya ịhapụ ọrụ, n'agbanyeghị mkpọsa nkwado sitere n'aka ụmụ akwụkwọ ya na ndị ọrụ ibe ya.

Ọ laghachiri na Cape Town na 1899 wee ghọọ onye guzobere Kọmitii Nkwekọrịta South Africa. N'ebe a, ọ chịkọtara ọtụtụ nnọkọ, nke ọtụtụ puku mmadụ bịara, iji mee mkpesa banyere agha na nkewa agbụrụ ọ na-akpata.[1] Miss Molteno abụrụla ezigbo enyi ya na Emily Hobhouse na Olive Schreiner wee soro ha rụọ ọrụ na ihe gbasara ọdịmma mmadụ na mgbochi agha ma n'oge na mgbe Agha Boer gasịrị. Ya na ha, o ji ịnụ ọkụ n'obi mee mkpọsa maka ụmụ nwanyị Boer na ụmụaka etinyere n'ogige ịta ahụhụ Britain na ọkụ nke ala ubi Boer.[2][3] Na Port Elizabeth ọ mekwara ka ọ mata Alice Greene (nwanne nna onye edemede Graham Greene), onye bụ onye ọrụ ya dị ka osote onye isi ụlọ akwụkwọ kọleji ma tinyekwa aka na mgbochi agha. Ụmụ nwanyị abụọ ahụ nwere echiche yiri nke ahụ ma mesịa nọgide na-abụ enyi ogologo ndụ..   [citation needed]

 
Gandhi na nwunye ya Kasturbha na 1914.

Mgbe agha ahụ gasịrị, Miss Molteno megidere ọganihu ndọrọ ndọrọ ọchịchị ọhụrụ na South Africa wee gaa England. N'ebe ahụ ka ọ zutere Gandhi na 1909. Ha ghọrọ ndị enyi, na-enye ibe ha echiche ma na-edegara ibe ha akwụkwọ ozi mgbe niile n'ime iri afọ ole na ole sochirinụ. Na London, ọ ghọkwara onye na-eso ụzọ nke òtù suffragette, na ndị isi ya ndị ọzọ dị ka Christabel Pankhurst.

Ọ laghachiri South Africa na 1912, wee tinye aka nke ukwuu n'ihe kpatara ịkpa ókè agbụrụ. Ọ bụ ọkà okwu ihu ọha nwere nkà dị ukwuu na nke a, tinyere obi ike ya na ọnọdụ ọha na eze, pụtara na a chọrọ ya nke ukwuu ikwu okwu n'ọmụmụ ọha na eze maka ihe ndị a. N'oge ndụ ya niile, ọ bụkwa onye edemede maka ọtụtụ akwụkwọ ndị Britain na South Africa. Emily Hobhouse mechara dee banyere ya, sị: "Onyinye gị nke ịhụ n'ime obi ihe dị nnọọ ukwuu, ị nwekwara ikike nke asụsụ dị otú ahụ dị mma maka igosipụta akụkụ omume na nke ime mmụọ". Na mgbakwunye, ihe odide ya dọtara uche dị ukwuu n'ihi asụsụ ha siri ike (na-emegide ọchịchị).

Ọ nọgidere na-enwe mmekọrịta chiri anya na ndị Gandi, na-eleta Maazị na Oriakụ Gandhi mgbe niile na Phoenix Settlement, wee kwaga ebe ahụ iji sonye na mkpọsa satyagraha. Ọ zụrụ ụlọ dị nso na Ohlanga, dị ka isi maka ọrụ ya iji kwado ọtụtụ òtù na-arụ ọrụ n'ógbè ahụ, gụnyere Gandhis, na nke ndị ọchịchị Africa mbụ dị ka John Dube.[5] N'okwu ya na Gandhi kwuru na nzukọ dị na Durban, ọ gbara ndị India ume ka ha mata Africa. Ndị Gandhis bịara Cape Town na 1914 ma Miss Molteno rụrụ ọrụ iji mee ka nzukọ ha na ndị ndọrọ ndọrọ ọchịchị kachasị ike na South Africa dị mfe. Ọ mekwara ka ha mata Emily Hobhouse na Praịm Minista n'onwe ya, General Botha, onye leghaara arịrịọ Gandhi anya maka ajụjụ ọnụ ma mgbe nke ahụ gasịrị, ọ nọgidere na-enwe nkwurịta okwu obi ụtọ. Gandhi mechara dee banyere ọrụ Miss Molteno dị ka "onye na-eme udo", na-enyere ya aka ịkpọtụrụ ụfọdụ n'ime ndị kachasị ike na mba ahụ.[6][7]

N'ime afọ ndị sochirinụ, ọ sonyeere ọtụtụ mkpọsa iji kwado ikike ndọrọ ndọrọ ọchịchị na ala maka ndị Black South Africa, na-arụ ọrụ na ndị isi ojii a ma ama dị ka John Dube (onye isi ala mbụ nke ANC) na Sol Plaatje. [8][9]

Otu ihe dị mkpa maka ya bụ mmetọ ndị mkpọrọ n'aka ndị uwe ojii South Africa. Mgbe Gandhi n'onwe ya nọ n'ụlọ mkpọrọ, ọ na-arụkọ ọrụ na ndị mkpọrọ a na-eti ihe ma ọ bụ na-emegbu ma na-agba akaebe na nyocha. Ọ gbara mbọ megide ileghara anya nke Oriakụ Gandhi tara ahụhụ mgbe ọ nọ n'ụlọ mkpọrọ ma, n'okwu ikpe siri ike, ọ gara leta "Satyagrahi" Soorzai, onye a tụrụ mkpọrọ ma tie ihe nke ukwuu, bụ onye a wakporo nke ukwuu maka na ọ na-eduga ọgbaghara. Nwoke ahụ nwụrụ site na mmerụ ahụ ya, Miss Molteno wee tinye aka nke ukwuu na usoro iwu (nke na-enweghị isi) gbasara ọgwụgwọ ya.[10]

Elizabeth Molteno bụ onye na-akwado ikike ụmụ nwanyị, ọ ghọkwara onye a tọghatara n'òtù maka ikike ụmụ nwanyị. Na South Africa, ya na ụmụ nwanyị na-emegide agbụrụ na nzụlite niile rụkọrọ ọrụ. Ọ bụkwa onye na-ekwu okwu mgbe niile na nzukọ nke òtù ahụ, ma kwupụta olileanya na n'ọdịnihu ọtụtụ agbụrụ South Africa, a ga-ekwe ka ụmụ nwanyị rụọ ọrụ dị mkpa.[11][12]

Mgbe Agha Ụwa Mbụ tiwapụrụ na 1914, ọ sonyeere ezigbo ndị enyi ya Emily Hobhouse na Olive Schreiner n'oge agha England, iji soro ndị jụrụ ịrụ ọrụ n'ihi akọ na uche. Otú ọ dị, akụkụ ka ukwuu nke ọrụ ya na United Kingdom bụ maka ihe na-adịchaghị elu nke ikike na nnọchiteanya ụmụ nwanyị. Mgbe Mgbanwe Ọchịchị Russia malitere afọ ole na ole ka e mesịrị na Agha Ụwa Mbụ na-eru nso na njedebe, ọtụtụ ndị mmadụ chere na ọ bụ mmalite nke nnukwu "nnwere onwe nke ihe a kpọrọ mmadụ". Miss Molteno abụghị onye pụrụ iche, na 1919 dere banyere olileanya ya maka ọdịnihu mgbe: "...Ihe dị iche iche niile gbasara agbụrụ, okike, okpukpe; ihe niile a na-eji eme ihe iji gbochie ndị mmadụ, ga-enye ohere maka echiche sara mbara, sara mbara na nke miri emi banyere mmadụ"

Ọ nwụrụ na 1927 na ndịda England, ma kemgbe ahụ a na-akpọ ya "...otu n'ime ụmụ nwanyị kachasị nwee mmetụta na South Africa n'oge narị afọ nke iri na itoolu na mmalite nke iri abụọ. " [3] nakwa dị ka "Otu n'ime ndị inyom South Africa kachasị dị ịrịba ama nke ọgbọ ya. " Ka o sina dị, ụkpụrụ ya na ihe kpatara ya bụ ihe na-aga n'ihu n'ụzọ a na-adịghị ahụkebe maka oge ọ bi, na ọ ga-abụ ọtụtụ iri afọ tupu ha aghọọ nke ọma (karịsịa na South Africa), a na ọrụ ya n'ọtụtụ ebe echefuru ha.[3]

Hụkwa

dezie

Ihe odide

dezie
  1. ↑ Trewhela. "A century of voter struggles told beautifully through people's promise and despair", The M&G Online. Retrieved on 2018-10-23. (in en)
  2. ↑ Archived copy. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved on 25 January 2012.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Elizabeth Maria Molteno: Profile at Feminists South Africa.. Archived from the original on 14 July 2014. Retrieved on 25 January 2012.
  4. ↑ New light on Gandhi's decisive South African Confrontation | Martin Plaut - Academia.edu. Archived from the original on 12 August 2014. Retrieved on 2 November 2017.
  5. ↑ South African History -Biographies.
  6. ↑ South African History Online: Some Remarkable Women who helped Gandhi in South Africa. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved on 27 January 2012.
  7. ↑ Articles : On and By Gandhi. Mkgandhi.org. Retrieved on 16 June 2014.
  8. ↑ Who's Who in the Family – thumbnail sketches | Molteno Family History. Moltenofamily.net (12 August 2012). Retrieved on 16 June 2014.
  9. ↑ Olive Schreiner Letters Online. Oliveschreiner.org. Retrieved on 16 June 2014.
  10. ↑ Reddy. "The first martyrs of Satyagraha", Visions of a Free South Africa, 20–6. 
  11. ↑ Europeans who helped Gandhi. Archived from the original on 21 February 1999. Retrieved on 25 May 2010.
  12. ↑ Women and Empire, 1750–1939: Primary Sources on Gender and Anglo-Imperialism.. Archived from the original on 2014-09-17. Retrieved on 2024-12-01.
Ewepụtara na https://ig.wikipedia.org/w/index.php?title=Elizabeth_Maria_Molteno&oldid=197562