Bulu language
| Bulu | |
|---|---|
| Bulu-Bene | |
| Bulu (Nkobô Bulu) | |
| Region | Cameroon |
| Ethnicity | Bulu people |
Native speakers
|
860,000 (2007)[1] |
| Dialects |
|
| Language codes | |
| ISO 639-3 | bum
|
| Glottolog | bulu1251
|
A.74[2]
| |
Bulu bụ asụsụ Bantu nke ndị Bulu nke Cameroon. Asụsụ ahụ nwere mmadụ otu narị na iri asaa na puku anọ na asụụ ya n'afọ 1982, na ihe dị ka ndị n'asụ asụsụ nke abụọ narị puku asatọ n'afọ 1991. Asụsụ ya gụnyere Bene, Yelinda, Yembana, Yengono, na Zaman. Ndị na-achị ala ọzọ na ndị ozi ala ọzọ na-eji Bulu eme ihe n'oge gara aga dị ka asụsụ a na-asụ n'ógbè ahụ maka azụmahịa, agụmakwụkwọ, na ebumnuche okpukpe, ọ bụ ezie na ọ na-aghọwanye ihe a na-adịghị ahụkebe n'ọ́tụ̀ ndị ahụ.
Bulu so n'òtù asụsụ Beti ma nwee ike ịghọta ya na Eton, Ewondo, na Fang.
Nkesa dezie
Ndị na-asụ Bulu ka wee nọrọ na mpaghara ndịda nke Cameroon, ọnụ ọgụgụ ha kachasị na Ebolowa na Sangmélima. Ụfọdụ ndị na asụ asụsụ a bi na ngalaba Nyong-et-Mfoumou nke etiti na ngalaba Haut-Nyong nke ọwụwa anyanwụ.
Dị ka ALCAM si kwuo (2012), a na-asụ Bulu na ngalaba Mvila na Dja-et-Lobo (mpaghara ndida), ma n'ebe ndịda nke ngalaba Haute-Sanaga (Mpaghara Etiti) ebe a na- asụkwa olumba Yezum nke Ewondo. Tinyere asụsụ Yébékóló na Omvan, a na-asụkwa ya n'ebe ugwu nke ngalaba Nyong-et-Mfoumou (Mpaghara Etiti) na akụkụ nke ngalaba Haut-Nyong n'ebe ndịda nke obodo Nguelemendouka Mpaghara ọwụwa anyanwụ).[3]
Ọmụmụ ụdaolu dezie
Mgbọchiume dezie
| Akụkụ abụọ | Ọnụ | Alveolar | Palatal | Velar | Ọkụ | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ala dị larịị | ụlọ nyocha | |||||||
| Plosive | enweghị olu | p | t | c | k | ʔ | ||
| kwuru okwu | b | d | ɟ | ɡ | ||||
| Nwanyị na-agba agba | mb | nd | ŋɡ | |||||
| Ihe na-esiri ike | enweghị olu | f | s | h | ||||
| kwuru okwu | v | z | ||||||
| Nwanyị na-agba agba | Ọ bụ ya ka ọ dị | |||||||
| Africate | enweghị olu | kp | kpw | |||||
| kwuru okwu | ɡb | ɡbw | ||||||
| N'ihi ya, ọ bụ n'oge a ka a na-akpọ Domenal-Vl. | ŋkp | ŋkpw | ||||||
| N'ihi ya, ọ bụ n'oge a ka a na-akpọ D. | ŋɡb | ŋɡbw | ||||||
| Ụgbọ imi | m | n | ɲ | ŋ | ||||
| Akụkụ | l | |||||||
| Ihe atụ | j | w | ||||||
Mkpụrụ ụdaume / imi dezie
| N'ihu | Central | Nlaghachi | |
|---|---|---|---|
| N'akụkụ | m dị ike | u ũ | |
| N'etiti etiti | E E E E | o | |
| N'etiti | ə | ||
| Mepee n'etiti | Ọ bụ | ɔ ɔ̃ | |
| Emeghe | n'afọ a |
Usoro ide ihe dezie
Ndị ozi ala ọzọ Presbyterian mbụ rutere Cameroon dere asụsụ Bulu. Ha mere ya asụsụ ntụziaka na ozizi Protestant n'oge ọchịchị ndị ọchịchị. Asụsụ a nwere akwụkwọ ọkọwa okwu (French-Bulu/Bulu-French) otu n'ime ndị dere ya bụ Moïse Eyinga. Akwụkwọ akụkọ mbụ e dere na Boulou bụ Nnanga Kôn .
Mkpụrụedemede EPC dezie
Mkpụrụ edemede Bulu nke ụka Presbyterian nke Cameroon nwere mkpụrụedemede iri abụọ na anọ: a, b, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, ñ, o, ô, p, s, t, u, v, w, y, z. é na è bụ ụdị e dị na mkpụrụedemede a.
Mkpụrụedemede PROPELCA dezie
PROPELCA ejirila mkpụrụedemede Bulu mee ka ọ bụrụ mkpụrụedemede dabere na General Alphabet of Cameroonian Languages.
| Nnukwu mkpụrụedemede | A | B | C | D | E | Ə | F | M | J | K | L | M | N | Ŋ | NY | O | Ọ bụ | S | T | U | V | Y | Z | ʼ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Obere Akara | a | b | c | d | na | ə | f | i | j | k | l | m | n | ŋ | ny | o | Ọ bụ n'afọ | s | t | u | v | na | z | ʼ |
Edensibia dezie
- ↑ Bulu at Ethnologue (18th ed., 2015) (subscription required)
- ↑ Jouni Filip Maho, 2009. New Updated Guthrie List Online
- ↑ (2012) in Binam Bikoi: Atlas linguistique du Cameroun (ALCAM), Atlas linguistique de l'Afrique centrale (ALAC) (in fr). Yaoundé: CERDOTOLA. ISBN 9789956796069.
- ↑ Systèmes alphabétiques des langues africaines d'après Alphabets des langues africaines Unesco-SIL 1993. Alphabets des langues africaines. Archived from the original on 2018-02-04. Retrieved on 2018-06-07.
- ↑ Abomo-Maurin (2006). Parlons boulou: Langue bantou du Cameroun. L'Harmattan.