Asụsụ Tee

Thé ([tɛː]), ma ọ bụ Tai, bụ Asụsụ Ogoni na asụsụ nke agbụrụ Tai nke Ndị Ogoni nke Rivers State, Nigeria. Ọ bụ ruo n'ókè dị nta na Khana, asụsụ Ogoni bụ isi, mana ndị na-asụ ya na-ewere ya dị ka asụsụ dị iche.

Tẹẹ
Spoken in:	Nigeria
Region:	Tai, Rivers State
Total speakers:	Templeeti:Sigfig
Language family:	Nnijer–Kongo  Atlantic–Congo   Benue–Congo    Cross River     Ogoni      East Ogoni       Tẹẹ
Language codes
ISO 639-1:	none
ISO 639-2:	—
ISO 639-3:	tkq

Asụsụ Tee

asụsụ, modern language

obere ụdị nke	Asụsụ Ogoni
mba/obodo	Naijiria
ụmụ amaala ka	Federal Capital Territory (Nigeria), Rivers state
Ọkwa asụsụ Ethnologue	6a Vigorous

Ọmụmụ ụdaolu

Usoro ụda nke Thé bụ ihe atụ nke asụsụ Ogoni ma yie nke Khana, ma e wezụga ụda anọ ma ọ bụ ise na-enweghị olu a na-adịghị ahụ n'asụsụ ahụ. A na-ahụkwa [w] na-enweghị olu n'asụsụ ndị ọzọ nke Ogoni, a na-ahụkwara [j] na [l] na-adịghị olu n'asụ asụsụ ndị ọzọ nke Naijiria.

Mkpụrụedemede

E nwere ụdaume asaa, //i e ɛ a ɔ o u//, spelt (i e ẹ a ọ o u), na ụdaume ise nke imi, /ĩ ẽ ã õ ũ/ (spelt n'ụzọ a). Ha niile nwere ike ime n'ụdị ogologo ma ọ bụ mkpirikpi.

Mkpụrụ okwu

Mkpụrụ okwu

		Bilabial	Alveolar		Palatal	Velar		Akpụkpọ ụkwụ<br id="mwNQ">
			etiti	n'akụkụ		ala dị larịị	ụlọ nyocha
Plosive	enweghị olu	p	t			k	kw <kw>	k͡p <kp>
	kwuru okwu	b	d			ɡọ	ɡw <gw>	ɡ͡b <gb>
Ihe na-esiri ike	enweghị olu		s
	kwuru okwu		z
Ụgbọ imi	enweghị olu	[Ihe e dere n'ala ala peeji]	N'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọ
	kwuru okwu	m	n		ɲ <ny>		ŋw <nw>
Ihe atụ	enweghị olu			Ọ bụ n'ihi na ọ bụ n'oge ahụ ka a na-akpọ	__ibo__ Ọdịdị <hy>		wī na ya
	kwuru okwu		N'ihi ya, ọ bụ n'oge ahụ ka a na-eme ka a mara ya	l	j <y>		w

A glottal stop [ʔ] na-apụta n'ihu ọ bụla ọzọ vowel-initial stem. Mkpụrụ okwu alveolar bụ apical.

Nke a na-agụnye usoro ụda olu na-enweghị ụda olu. Olu na-enweghị olu na-ada ka ụda na-enweghị ụda [ç], mana ọ bụghị mkpọtụ (ya bụ, ọ dịghị mkpọtụ na-enweghị isi na ụda ya). N'otu aka ahụ, /lʹ/ bụ ihe na-enweghị olu, ọ bụghị ihe na-adịghị ekwu okwu *[ɬ]. A maara na ụda olu bilabial, /mī/, na-apụta naanị n'otu okwu, /àmīː/ (otu akụkụ afọ a na-amaghị ama), na mgbe ahụ naanị maka ụfọdụ ndị na-ekwu okwu. A na-ekwupụta ụdaolu niile na-enweghị olu n'oge ọkara nke abụọ nke nkwupụta ha. Nke ahụ bụ, a na-akpọ ha [n] Otú ọ dị, ha dị mkpụmkpụ karịa ndị yiri ha, ya mere enweghị ike iwere usoro /hC/ nwere ụdaume a na-amaghị */h/ .

Ụda

Nke a nwere Ụda atọ: , na .   

• A na-eji ụda olu dị elu egosi ya: á, ã́, é, ẹ́, ẽ́, í, ĩ́, ó, ọ́, 意, ú, 意;
• A na-eji ụda olu dị ala egosi ụda olu: à, ã̀, è, ẹ̀, ẽ̀, ì, ĩ̀, ò, ọ̀, õ̀, ù, ũ̀;
• A na-egosi ụda dị n'etiti na-enweghị akara ngosi.

Edensibia

Ihe ndị e dere n'akwụkwọnke Thé bụ ihe atụ nke asụsụ Ogoni ma yie nke Khana, ma e wezụga ụda anọ ma ọ bụ ise na-enweghị olu a na-adịghị ahụ n'asụsụ ahụ. A na-ahụkwa [w] na-enweghị olu n'asụsụ ndị ọzọ nke Ogoni, a na-ahụkwara [j] na [l] na-adịghị olu n'asụ asụsụ ndị ọzọ nke Naijiria.