Afrikaans grammar

This article describes the grammar of Afrikaans, a language spoken in South Africa and Namibia which from 17th century Dutch.

Enweghị ọdịiche dịka ọmụmaatụ n'etiti ụdị ngwáa ná originatednke ugbu a, mà e wezụga ngwáa abụọ a:

ụdị na-adịghị agwụ agwụ	ụdị ihe ngosi ugbu a	Bekee
Ọ bụ bee	het	nwere
Ihe ndị ọzọ na-eme	bụ	bụrụ

Ìhè omume á yiri ngwáa Bekee, ebe ọ bụ na infinitives na-abụkarị ngwaa n'oge dị mfe, mà e wezụga n'ụdị onye nke atọ nke Bekee, nkè a na-agbakwunye -s ọzọ.

Ná mgbakwunye, ngwaa Afrikaans anaghị ejikọta n'ụzọ dị iche dabere ná isiokwu ahụ. Dịka ọmụmaatụ,

Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee
ek bụ	ik ben	Abụ m
jy/u bụ	jij/u gbagọrọ agbagọ	ị bụ (abụ.)
hy/sy/dit bụ	hij/zij/het bụ	ọ bụ
mmalite bụ	wikụ ihe	anyị bụ
Ya bụ	Ọ ga-eme otu ebe ọzọ	ị bụ (ọtụtụ.)
Hulle bụ	zij na-ekwu okwu	ha bụ

Màkà ọtụtụ ngwaa, preterite (dịka. M lere anya) ejirila ihe zuru oke dochie anya yá (dịka. Anọ m elewo anya), ma ọ bụ n'ịkọ akụkọ site n'oge a (ya bụ, iji akụkọ ihe mere eme eme eme, nkè a na-ejikwa mgbe ụfọdụ na Dutch). Nanị ihe ndị a na-ahụkarị na nkè a bụ ngwaa modal (lee tebụl na-esonụ) ná ngwaa wees "bụ" (ụdị ziri ezi bụ).

Ngwaa ejiji
ụdị dị ugbu a			Ụdị tupu oge eruo
Asụsụ Afrikaans	Dutch (3sg)	Bekee	Asụsụ Afrikaans	Dutch (3sg)	Bekee
kan	kan	nwere ike	kon	kon	nwere ike
nnu	zal	ga-achọ/ga-abụ	ego ole a	Zou	ga-abụ/kwesịrị
Onye isi	Onye isi	ga-aghaghị	Moes	N'ihi ya	ga-abụrịrị na
mag	mag	nwere ike	mog (Arch.)	mocht	e kwere ka ọ
wil	wil	chọrọ	Ịṅụ ya	wilde / wou	chọrọ

Ngwaa anọ zuru ezu na-esonụ nwekwara (nkè á na-ejikarị eme ihe) ụdị preterite:

Asụsụ Afrikaans		Dutch (3sg)		Bekee
ugbu a	tupu oge eruo	ugbu a	tupu oge eruo
dink	dag / nkịta	Nri anụmanụ	N'ihi ya	chepụta echiche
het	nwere	Ezinaụlọ	nwere	nwere
lee anya	amamihe dị na ya	lee anya	Ma ọ bụ na	mara
okwu	Vernd	N'ihi ya, ọ bụ n'oge a ka a	Vernd	ghọọ

Ọtụtụ ngwaa nwere ụdị zuru okè na-adịghị mma nke a na-eji n'akụkụ ụdị nkịtị, mgbe ụfọdụ ná nkọwa dị iche iche:

Asụsụ Afrikaans			Dutch (3sg)		Bekee
ugbu a	zuru oke (na-adịghị mma)	zuru oke (nke a na-ahụkarị)	ugbu a	zuru oke
Bar	Ọ bụ n'ihi na ọ bụ n'oge ahụ ka	gebaar	baart	gebaard / zu	bear, mụọ nwa
dink	dag(arch.)/nkịta	Nkwupụta	Nri anụmanụ	Ọchịchị	chepụta echiche
n'ụzọ dị otú o kwesịrị	n'elu ala	n'ụzọ dị otú o kwesịrị	overlijdt	overleden	nwụọ
N'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a	gestorwe (arch.)/gesterwe	Ụgbọelu na-arụ ọrụ	sterft	onye na-achịkwa	nwụọ
oghere	Gọpu	Kwuo m asị	trouwt	Dịrị ka ọ dị	lụọ di

Ngwaa barangay (ịmụ, ịmụ nwa) nwere akụkụ abụọ gara aga: gebaar na pro. Á na-eji nke mbụ eme ihe na olu na-arụ ọrụ ("ọ mụrụ") na nke ikpeazụ ná olu na'adịghị arụ ọrụ ("a mụrụ ya"). Nke a yiri Dutch, ébé ngwaa baren nwere akụkụ gara aga gebaard na geboren, na ọdịiche yiri ya. Jiri ọdịiche dị n'etiti Bekee a mụrụ na nkè á mụrụ.

Afrikaans nkè oge a enweghịkwa pluperfect (dịka. Anọ m kiriri). Kama nkè ahụ, a na-egosipụta pluperfect, dị kà preterite, site ná iji zuru oke.

Á na-ewu ihe zuru oke ná ngwaa enyemaka het + participle gara aga, nke a na-ejighị ngwaa hê (particule gara aga), ngwaa a na-ekewapụ dị ka reghelp (particule reggehelp gara aga) na ngwaa nwere mmalite dị ka ver- na ont- (verkoop, স্ bụ ma infinitive na particile gara aga) Ōis nke a na'ozuzu site ná ịgbakwunye prefix ge- ná ụdị infinitive / ugbu a. Dịka ọmụmaatụ,

Ek breek na-agbapụ agbapụ

Ek het dit gebreek Á m gbajiri agbajiri m ya, agbaji m yá

Ìhè dị mkpa n'okwu á, ma ọ bụghị ya ọ na-egosi ná isiokwu (ek) agbajiela.

Á na-egosikwa oge ọdịnihu site na iji sal + infinitive. Dịka ọmụmaatụ,

Ek sal kom kom na-abịa (ma ọ bụ n'ụzọ nkịtị m ga-abịa)

Á na-egosi ọnọdụ ahụ site ná ụdị preterite sou + infinitive. Dịka ọmụmaatụ,

Ek sou kom na-abịa (n'ụzọ nkịtị m kwesịrị ịbịa)

Dị kà asụsụ ndị ọzọ nke German, Afrikaans nwekwara olu nyocha nkè a na-emepụta n'oge a site na iji ngwaa enyemaka (ịghọ) + akụkụ gara aga, na, n'oge gara aga, site ná iji akụkụ aka bụ + akụkụ gara áká. Dịka ọmụmaatụ,

Á na-ekwuna a na-eme ya

Á na-ekwu na e mere ya, e mere yá yá, e meela ya (ya mere ọ dịlarị)

Akwukwo Afrikaans edere edere edekọ na-ekweta ná iwu nkè bụ ihe eji egosi olu na-adịghị arụ ọrụ na pluperfect, nke n'ọnọdụ a kwekọrọ ná emere ya. Ìhè ahịrịokwu ahụ pụtara nwere ike ịgbanwe dabere na ngwaa enyemaka eji eme ihe (bụ / dị), dịka ọmụmaatụ, ọ na-egosi na emeela ihe ma ka dị taa, ebe ọ bụ ná ọ na-apụta ná emeela, mana e bibiri ma ọ bụ furu efu.

Á na-ejikarị -ende (kom/komende), mà mgbe ụfọdụ ọ na-adịghị mma (wees/synde, hê/hebbende, n'ụl/sterwende, bly/blywende), ọ bụ ezie ná a na-ewere nkè a dị ka ihe ochie maka ngwaa ọrụ. Mgbe ụfọdụ enwere mgbanwe mkpụrụ okwu ná mgbọrọgwụ nkè na-emetụtaghị ịkpọpụta (maak/makende, weet/wetende)

Ngwaa wees pụrụ ichè nwere ụdị subjunctive, ọ bụ ezie ná a naghị eji ha eme ihe n'oge a: sy bụ ụdị subjunsive ugbu a, ná ware bụ ụdị subjonctive gara aga.

Áhà

Áhà ná Afrikaans, dị kà ná Dutch nkè oge a, enweghị usoro mgbanwe, ma enweghị okike ụtọ asụsụ (n'adịghị ka Dutch nke oge ahụ). Otú ọ dị, enwere ọdịiche n'etiti otu na ọtụtụ ụdị aha. Ìhè ngosi nkè ọtụtụ bụ nsonaazụ -e, mana ọtụtụ aha a na-ahụkarị na-emepụta ọtụtụ ha kama site na ịgbakwunye -s ikpeazụ. Ọtụtụ áha ndị á na-ahụkarị nwere ọnụọgụ dị iche iche:

Bekee	Asụsụ Afrikaans	Dutch
nwa, ụmụaka	ụdị, ọ na-ewe	obiọma, ụmụaka
nwanyị, ụmụ nwanyị	N'ihi ya, ọ bụ n'ihi ya ka a na-akpọ	N'ihe ndị a na-eme n'oge a
uwe elu	hemp, hemde	hemd, hemden

Enweghị ọdịiche dị ná grammatical case maka áhà, adjectives ná isiokwu.

Nkọwa doro anya - Isiokwu)			Isiokwu A Na-akparaghị ókè
Nkọwa	Asụsụ Afrikaans	Dutch	Nkọwa	Asụsụ Afrikaans	Dutch
na	nwụọ	de/het	a(n)	ʼn	een/ʼn

Otú ọ dị, adjectives nwere ike ịgbanwe mgbe ha bu aha ụzọ. Dị ka iwu n'ozuzu, a na-agbanwekarị adjectives polysyllabic mgbe ejiri ya dị ka adjectives attributive. Enwere ike ịgbanwe adjectives attributive monosyllabic ma ọ bụ na ọ gaghị agbanwe, dabere na ụdị akụkọ ihe mere eme nke adjective. Adjectives gbagọrọ agbagọ na-ejigide njedebe -e na maka ụfọdụ adjectives, a na-ejide ụdaume ikpeazụ nke okwu furu efu na ojiji njirimara. Dịka ọmụmaatụ, t ikpeazụ na-esote ụda //x/ / nke ehichapụrụ na predicative na-eji dị ka reg (cf. Dutch recht), a na-ejigide ya mgbe a gbanwere adjective (regte). Ihe yiri nke ahụ na-emetụta apocope nke t mgbe //s// gasịrị. Dịka ọmụmaatụ, adjective vas na-aghọ nnukwu mgbe a gbanwere ya. N'aka nke ọzọ, adjec/t/ives na-agwụ na -d (nke a na-akpọ /t/) ma ọ bụ -g (nke a Na-akpọ //x//) na-esote ụdaume ogologo ma ọ bụ diphthong, na-efunahụ -d na -g mgbe a gbanwere ya. Dịka ọmụmaatụ, lee ụdị mgbanwe nke:

Ihe na-egosi na ọ bụ ihe na-egosi ihe	Nkọwa	Ihe na-eme ka ọ bụrụ	Ihe edeturu
goed	ezi ihe	Ọkụ na-egbu oge
Ha na-aga	ala ala	N'ihi ya
Ọ bụ ụgbala	elu	Ranan	(a na-eji diaeresis eme ihe iji gosi nkwụsị nke mkpụrụedemede)

N'ọnọdụ ụfọdụ pụrụ iche, mgbe syncope nkè intervocalic consonant, enwekwara apocope ọzọ nkè akara ntụgharị. Dịka ọmụmaatụ,

màud (nke ochie) ma ọ bụ (mgbe ọ na-esote áhà)

N'ikwu yá n'ozuzu, otú mgbanwe ọdịdị ahụ na-emetụta adjectives gbanwere na-emetụtakwa n'ịmepụta ọtụtụ aha. Dịka ọmụmaatụ, ọnụọgụ nkè ajụjụ (ajụjụ) bụ聊 (ajụjụ).

Aha nnọchiaha

Ìhè fọdụrụ na ọdịiche dị n'okwu ahụ kà dị ná usoro nnọchiaha. Dịka ọmụmaatụ,

Aha Aha Onwe

Ndị nnọchianya isiokwu			Aha nnọchiaha ihe
Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee	Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee
ek	ik	M	m	na-ehi ụra/m	m
jy/u	jij/u/gij*	ye*/you (abụ.)	egwuregwu	egwuregwu	ị (na-abụ abụ.)
hy/sy/dit	nwa/zij/het	ya/ya/ya	hom/haar/dit	hem/haar/het	ya/ya/ya
mmalite	wikụ	anyị	mmalite	mmalite	anyị
Ya na ya	echi/gij*	gị (ọtụtụ.)	Ya na ya	echi ya	gị (ọtụtụ.)
Hulle	zij**	ha	Hulle	hen	ha

**Rịba ámá ná a na-eji hullie na zullie mee ihe kama zij (isiokwu, onye nke atọ) n'ọtụtụ olumba Dutch.

Enweghị ọdịiche dị n'etiti ndị nnọchiaha dị ichè ichè. A na-enwekarị ọdịiche dị n'etiti ihe na nnọchiaha nwere mgbe ejiri ya tupu áhà. Dịka ọmụmaatụ,

m na-eme m

A na-ewere ụdị ọzọ a na-akpọ onse ugbu a ìhè ochie)

Ìhè dị ichè ná iwu gara aga bụ ónyé nkè atọ bụ nwoke ma ọ bụ ónyé na-anọpụ iche, ebe Afrikaans na-eme kà ọdịiche dị n'etiti hom (ya) na sy (ya). N'otu aka ahụ, a na-ekewapụta nnọchiaha na-adịghị ndụ dit (ya, isiokwu ma ọ bụ ihe) site ná sy (ya), a pụkwara iji okwu hy kọwaa ihe ndị na-adịghị adị ndụ n'otu ụzọ ahụ dị ka nwanyị na Bekee, dịka na Rooibaard hot sauce brand's slogan 化hy mooi rooizar ("Ọ na-ere uhie"), na-ezo aka na ihe na-esi ísì ụtọ nkè ngwaahịa ya. Maka nnọchiaha nke atọ, ebe Hulle nwekwara ike ịpụta nke ha, a na-ejikarị hul dị iche iche eme ihe iji pụta "ha" iji mee ka ọdịiche dị n'etiti ha ná ha / ha. N'otu aka ahụ, mgbe ị na-ekwu na ị nwere ụdị nnwere onwe jul.

Nchịkọta ókwú

Usoro ókwú

Afrikaans nwere usoro okwu siri ike, nkè akọwapụtara n'ọtụtụ akwụkwọ ederede South Africa site ná iji ihe a na-akpọ "iwu STOMPI". Áhà iwu ahụ na-egosi usoro nke akụkụ nkè ahịrịokwu kwesịrị ịpụta.

Iwu "STOMPI"
S	v1	T	O	M	P	v2	M
Isiokwu	Ngwaa mbụ	Oge	Ihe	Omume	Ebe	Ngwaa nke Abụọ	Enweghị njedebe

Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee
Nke a bụ ihe mere.	Hij bụ ziek.	Ọ na-arịa ọrịa.
Ọ ga-ahụ na ọ bụ.	Ik weet dat hij ziek bụ.	Amaara m na ọ na-arịa ọrịa.

Dị kà ọ dị ná Dutch ná German, infinitives ná participles gara aga na-apụta n'ọnọdụ ikpeazụ ná isi ahịrịokwu, kewara site na ngwaa enyemaka kwekọrọ. Dịka ọmụmaatụ,

Afrikaans: Hy het 'n huis Геcoop.

Dutch: Hij heeft een huis Геcocht.

Bekee: Ọ zụrụ ụlọ.

Akụkụ ndị metụtara yá na-amalitekarị nà nnọchiaha "wat", nkè á na-eji maka akụkọ onwe ónyé na nke na-abụghị nke onwe. Dịka ọmụmaatụ,

Afrikaans: Die man wat hier gebly het bụ ʼn Amerikaner.

Dutch: De man die hier bleef was een Amerikaan.

Bekee: Nwoke nọrọ ebe a bụ onye America.

N'aka nkè ọzọ, ahịrịokwu ikwu nwere ike ịmalite site ná preposition + "wie" mgbe ọ na-ezo aka na antecedent onwe onye, mà ọ bụ aglutination n'etiti "waar" ná preposition mgbe ọ na'ezo aka ná precedent na-abụghị nkè onwe.

Ihe abụọ na-adịghị mmá

Otú akụkụ pụrụ iche nke Afrikaans bụ ojiji ọ na-eji okpukpu abụọ na-adịghị mma. Dịka ọmụmaatụ,

Afrikaans: Hy kan nie Afrikaans пра nie. (lit. Ọ pụghị ikwu okwu Afrikaans.)

Dutch: Hij kan geen Afrikaans ụgha.

Bekee: Ọ pụghị ikwu Afrikaans.

A tụwo aro mmalite French ná San màkà ịgọnahụ okpukpu abụọ na Afrikaans. Ọ bụ ezie ná á ka na-ahụ mgbagha okpukpu abụọ n'asụsụ Low Franconian ná West-Flanders na ụfọdụ obodo nta "nke dịpụrụ adịpụ" n'etiti Netherlands (ya bụ. Garderen), ọ na-ewere ụdị dị iche, nkè á na-adịghị ahụ na Afrikaans. Ìhè ndị a bụ ihe atụ:

Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee
Ek wil dit nie doen nie.* (lit. Achọrọ m ka ọ ghara.)	Ik wil a na-akpọ niet doen.	Achọghị m ime ya.

* Jiri yá tụnyere "Ek wil nie dit doen nie", nkè na-agbanwe ìhè ọ pụtara ka ọ bụrụ "Achọghị m ime ihe a kpọmkwem". Ebe ọ bụ na "Ek wil dit nie doen nie" na-ekwusi ike na achọghị ime ìhè, "Ek wil nie dit doen nie" kwusiri ike ná achọghị ịme ìhè ahụ akọwapụtara.

Á na-ejikọta ìhè owuwu abụọ na-adịghị mmá n'ụzọ zuru ezu n'ime asụsụ Afrikaans ma ojiji yá kwesịrị ekwesị na-agbaso usoro iwu dị mgbagwoju anya dịka ihe atụ ndị dị n'okpuru na-egosi:

Asụsụ Afrikaans	Dutch	Bekee
Ek het nie n'ụzọ a na-eme n'oge a.	Ik heb niet geweten dat hij zou komen.1	Amaghị m na ọ ga-abịa.
Ọ bụ n'ụzọ a na-eme ka ọ bụrụ na ọ bụghị n'ụzọ iwu kwadoro.	Ik heb geweten dat hij niet zou komen.2	Amaara m na ọ gaghị abịa.
Ek het nie n'ụzọ a na-eme n'ụzọ dị otú a.	Ik heb niet geweten dat hij niet zou komen.3	Amaghị m na ọ gaghị abịa.
Hy sal nie kom nie, chọrọ ka ọ bụrụ ihe ọzọ.	Hij zal niet komen, chọrọ ka nwa ya bụrụ ziek.4	Ọ gaghị abịa n'ihi na ọ na-arịa ọrịa.
Dis (Dit is) nie so otú ahụ ka ndị Afrikaans na-agụ te nie.	Het is niet zoйын om Afrikaans te maka.	Ọ bụghị ihe siri ike ịmụta asụsụ Afrikaans.

Okwu het na Dutch ekwekọghị na het na Afrikaans. Het na Dutch pụtara ya na Bekee. Okwu Dutch nke kwekọrọ na het na Afrikaans (n'ọnọdụ ndị a) bụ heb.

Rịba ama ná n'ọnọdụ ndị a, ọtụtụ ndị na-asụ Dutch ga-ekwu kama:

Mba.	Dutch	Bekee
1	Ik wist niet dat hij zou komen.	Amaghị m na ọ ga-abịa.
2	Ik melan dat hij niet zou komen.	Amaara m na ọ gaghị abịa.
3	Ik wist niet dat hij niet zou komen.	Amaghị m na ọ gaghị abịa.
4	Hij komt niet, want hij bụ ziek. (ma ọ bụ karịa Hij komt niet chiek bụ.)	Ọ bịaghị n'ihi na ọ na-arịa ọrịa.

Otú ìhè dị ịrịba àmà ná nke a bụ iji ụdị ụtọ asụsụ na-agbagha nkè kwekọrọ ná ịgbagha akụkụ Bekee dị ugbu a. N'okwu a, enwere naanị otu mgbagha.

Asụsụ Afrikaans	Bekee
Hy nọ n'ụlọ oriri na ọṅụṅụ, maar hy eet nie. (n'ụzọ nkịtị. ...ọ naghị eri nri.)	Ọ nọ n'ụlọ ọgwụ, mana ọ naghị eri nri.

Ókwú ụfọdụ ná Afrikaans na-ebilite n'ihi ụtọ asụsụ. Dịka ọmụmaatụ, moet nie, nkè pụtara n'ụzọ nkịtị "aghaghị", na-aghọkarị moenie; ọ bụ ezie na mmadụ anaghị ede ma ọ bụ kwuo yá dị kà nke a, ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ndị niile na-asụ Afrikaans ga-agbanwe okwu abụọ ahụ ka ọ bụrụ moenie n'otu ụzọ ahụ ka ọ ghara ịgbanwe ka ọ ghara ná Bekee.

Hụkwa

• Akụkụ ya

Edensibia

• de Stadler (1996). "The indirect object in Afrikaans", in van Belle: The Dative, 251–288. 
• Donaldson (1993). A Grammar of Afrikaans. Berlin: Mouton de Gruyter. 
• Donaldson (2000). Colloquial Afrikaans. London/New York: Routledge. 
• de Villiers (1951). Werkwoordsvorme in Afrikaans in die verlede tyd. Stellenbosch: Universiteit van Stellenbosch.  See also Roy F. Fallis, Jr. (1954). "Review of de Villiers (1951)". Language 30 (4): 544–549. DOI:10.2307/410487.