Adegboyega Edun

  Adegboyega Edun // ⓘ (né Jacob Henryson Samuel; July 22, 1860 – c.1925) bụ onye ọrụ Egba. Ọ jere ozi dịka ode akwụkwọ gọọmentị Egba United, otu ndọrọndọrọ ọchịchị ndị Yoruba n'oge colonial.

Ndụ

A Saro, Edun mụrụ na Sierra Leone na Sọnde, Julaị 22, 1860, nye nne na nna Egba. Ọ gara Richmond Theological College, England, wee gụọ akwụkwọ na Mahadum London na 1887, ebe etinyere ya na ngalaba nke mbụ. Ọ bụ ọkà mmụta mara nnọọ mma, mgbe ọ gụsịrị akwụkwọ, ọ malitere ịrụ ọrụ dị ka onye ụkọchukwu na onye nkụzi. Echiri ya echichi dị ka onye ozi na Chọọchị Metọdist. Site na 1893 ruo 1902, ọ bụ onye isi ụlọ akwụkwọ sekọndrị Wesleyan Boy, Lagos. Ọrụ ọhaneze ya n'oge a mere ka ọ nwee ekele nke Gọvanọ Lagos Colony, Sir William Macgregor.

N’April 24, 1902, Edun hapụrụ ozi chọọchị n’ihi na e nyere ya ọkwá dị ka Odeakwụkwọ nke Egba United Government (ma ọ bụ E.U.G.). Ọ hapụkwara aha Bekee ya n'afọ 1904 wee were aha nna ochie bụ Adegboyega Edun. Ndị E.U.G. e hiwere n'ihi mkpali nke onye nọchiri Gọvanọ Macgregor na Lagos, Sir Henry McCallum, na 1865. Gọvanọ ọhụrụ ahụ mere Egba ịhazigharị ihe a na-akpọ "National Council" mgbe ahụ. Nke a bụ ihe nnọchianya nke ịrị elu nke ndị gụrụ akwụkwọ n'Egbaland, nke Edun bụ nke ya. Ụfọdụ ndị ha na Edun dịkọrọ ndụ bụ C. B. Moore (Treasurer), J. Martin, na Rev. D. O. Williams (Prime Minister si 1898 ruo 1911). Ka E.U.G. bilitere, ndị Ogboni tụfuru ndọrọndọrọ ọchịchị. Ndị E.U.G. Ugbua e jikwa ọrụ inye ndị Alake nke Egbaland ndụmọdụ maka ịrụ ọrụ ya.

Na May 1904, Edun so Alake, Oba Gbadebo, gaa England na nleta Eze Edward VII. Nke a bụ nleta steeti mbụ onye eze Yoruba ọ bụla gara England. N'afọ 1913, Edun duuru ndị nnọchi anya ndị South Nigeria na England n'ihe gbasara ikike ala obodo. E mechara gosi na 1921 na e nwere ezi ihe mgbakwasị ụkwụ maka ngagharị iwe nke ndị megidere ikike ọchịchị nwere ala ndị obodo. Edun mere ka ezi mmekọrịta dị n'etiti ndị ahịa ndị ọcha na ndị Egba, ma bụrụkwa ihe dị mkpa n'ịkwalite ọchịchị na mmepeanya n'ala.

Oge ọ nọ n'ọchịchị abụghị nke enweghị esemokwu, n'ihi na ọnwụ Chief Ponlade nke Ijemo mgbe ọ nọ n'aka gọọmentị ya butere ọkpụkpọ oku - ọkachasị ndị Ijemo - ka Edun rituo. Ọgba aghara obodo nke butere na Abeokuta banye na Colony and Protectorate nke Naijiria obere oge ka nke ahụ gasịrị.

Edun meriri oke mmiri ozuzo ndị a enweghị mmerụ ahụ. Ọ hapụrụ gọọmentị ka ọ banyechara wee nọrọ afọ ikpeazụ ya na ezumike nka dị jụụ.

Ọ nwụrụ n'ihe dị ka 1925.

Ihe ndị ọ rụzuru

Mmezu ndị a mere n'oge ọ nọkwasịrị dịka odeakwụkwọ nke EU:

1902: Nguzobe ụlọ ọrụ Europe na mpaghara Ibara nke Abeokuta.

1903: Imeghe nke Sokori Bridge, nke mbụ ụdị ya.

1904: Mbipụta nke mbụ mbipụta nke EUG. Gazette na February.

1904: Ntọala nke ndị uwe ojii gọọmentị Egba.

1908: Ntọala nke Abeokuta Grammar School.

1914: Imeghe ọrụ mmiri nke Abeokuta, nke butere ikpochapụ guinea-worm na ọrịa ndị ọzọ na-ebute mmiri n'ala ahụ, maka ọdịmma mmadụ niile.

N’October 6, 1913, ndị ya kwanyere ya ugwu maka ogologo oge o jere ozi n’E.U.G. mgbe ewepụtara ya Chain Albert Gold Chain ugboro abụọ nke imepụta na ịma mma mbụ na-adịghị ahụkebe, na nke arụrụ arụ nke ala, nke pendant nke ya bụ ihe atụ nke aka mmadụ jide mkpịsị akwụkwọ n'omume; a na-etinye ihe niile na mgbanaka dị larịị, nke e dekwara ihe ndị a n'akụkụ ya: "Ihe ncheta. A. Edun, Govt. Nkeji, E.U.G., 1912.