Ịdị nro nke Aniceti

Aniceti Kitereza (1896–1981) bụ onye ụkọchukwu Katọlik Tanzania na onye ode akwụkwọ, amụrụ na 1896 n'agwaetiti Ukerewe, na Ọdọ Victoria, n'oge Ukerewe District nke Mwanza Region na Tanzania. N'afọ 1945, o dere akwụkwọ akụkọ mbụ n'asụsụ obodo ya bụ Kikerewe. Naanị na 1981, e bipụtara ya na Swahili n'okpuru aha Myombekere na Bugonoka na Ntulanalwo na Bulihwali.

Ndụ

Kitereza bụ nwa nwa nke eze Machunda sitere na agbụrụ Silanga nke agwaetiti Ukerewe na ọdọ mmiri Victoria. A mụrụ ya n'agwaetiti Ukerewe na ọdọ mmiri Victoria nye nne ya na-akpọ Muchuma na di ya Malindima. Na 1901 mgbe Kitereza bụ nwata nwoke dị afọ ise, nna ya nwụrụ n'ihi kịtịkpa. Kitereza na nne ya wee gaa biri n'obí nke Omukama ma ọ bụ eze Mukaka, onye zụrụ Kitereza dịka otu n'ime ụmụ ya. N’ịbụ onye kpebisiri ike ịmụta ihe nzuzo nke ike na ihe ọmụma nke ndị ọcha, Mukaka zipụrụ ụmụ ya na ụmụ ndị ikwu ya ka ha na ndị ozi ala ọzọ bụ́ ndị ọcha mụọ ihe n’Ụlọ Akwụkwọ Ozi Mgbasa Ozi Roman Katọlik dị nso n’obodo Kagunguli. N’ụzọ dị iche, ndị eze ndị ọzọ na ndị eze ọdịnala n’ebe ndị ọzọ n’ógbè ahụ zipụrụ ụmụ ndị ohu ha na ndị ohu ha n’ụlọ akwụkwọ n’ebe ụmụ ha nwoke nọ ka ha ghara imetọ okpukpe na agụmakwụkwọ ndị ọcha. Kitereza malitere ịga akwụkwọ na Kagunguli Mission na 1905. N'ebe ahụ ka e mere ya baptizim ma kpọnye ya aha Ndị Kraịst bụ Aniceti.

Afọ abụọ ka e mesịrị, na 1907, eze Mukaka nwụrụ ma nwa ya Ruhumbika nọchiri ya bụ onye gbara Kitereza ume ka ọ hapụ Kagunguli na 1909 ka ọ gaa n'ihu akwụkwọ na Rubya Roman Catholic Seminary na Kagera Region taa dị nso na Uganda. Kitereza gụrụ akwụkwọ na Seminary Rubya afọ iri na-aga n'ihu na seminarị agadi na ịmụta Latin, usoro ntụziaka na seminarị Roman Katọlik. Ọ mụtakwara Grik, ihe achọrọ maka agụmakwụkwọ oge gboo nke seminarị, yana German, asụsụ ndị nna ukwu colonial. Kitereza mụtakwara Swahili, bụ́ asụsụ Africa, bụ́ asụsụ ndị Arab na-azụ ahịa, ndị ohu, na ndị na-agbata n’ọsọ n’ụsọ oké osimiri na-eji dị ka asụsụ franca. Mgbe German meriri n'Agha Ụwa Mbụ, Kitereza mụtakwara Bekee. Na mgbakwunye na asụsụ ndị a, ọ mụtara nkà mmụta okpukpe na nkà ihe ọmụma dị ka akụkụ nke ọzụzụ ndị ụkọchukwu Roman Katọlik.[1]

Akwụkwọ akụkọ

Akwụkwọ akụkọ ahụ bụ ogologo akụkọ ndụ ọdịnala ma na-egosipụta akụkọ ihe mere eme nke Kerewe site na ọgbọ atọ. E bipụtara ya na 1981 na Swahili site n'aka Ụlọ Nbipụta Tanzania, mana emechara ya na 1945 na asụsụ ala nna Kitereza Kerewe. Ebe ọ bụ na ọ dịghị ụlọ obibi akwụkwọ chọrọ ibipụta akwụkwọ akụkọ n’asụsụ Kerewe nke nọ n’ihe ize ndụ, Kitereza n’onwe ya sụgharịrị akwụkwọ akụkọ ahụ n’asụsụ Swahili obere oge tupu ya anwụọ, o werekwa afọ 35 ọzọ ịchọta onye nkwusa. Kemgbe ahụ, a sụgharịala ya n'asụsụ German, Swedish, French na Bekee. Akwụkwọ akụkọ a bụ naanị nke e dere na Kerewe, na akwụkwọ akụkọ kachasị nke gbasara ndụ na omenala tupu ịchịisi ọchịchị, e bipụtara n'asụsụ Africa.

A sụgharịrị ya site na Kikerewe gaa na Bekee site n'aka Gabriel Ruhumbika, onye edemede Tanzania, prọfesọ nke akwụkwọ na nwa nwanne Kitereza. N'ihi ya, ọ nwere ike ịlele akwụkwọ edemede na akwụkwọ edemede. Akwụkwọ a na-egosikwa okwu mmeghe na nkọwa nkọwa na ederede

Ịgụ ihe ọzọ

• Maazị Myombekere na nwunye ya Bugonoka, Nwa ha nwoke Ntulanalwo na ada Bulihwali: Akụkọ nke Ancient African Community (2000). Gabriel Ruhumbika tụgharịrị ya.. Dar es Salaam: Mkuki na Nyota Publishers. ISBN 9789976686388,